Η συμπεριφορά του σμήνους μετά την απώλεια της βασίλισσας
Άρθρο των E.N. PUNNET και WINSTON που ερμηνεύεται, εξηγείται, και σχολιάζεται από τον MELISSOCOSMO.
Το πρωτότυπο υπήρξε δημοσιευμένο στο μελισσοκομικό περιοδικό ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΛΛΑΣ τεύχος 449 Δεκέμβριος 1985
Πως συμπεριφέρεται ένα μελίσσι όταν του αφαιρεθεί ξαφνικά η βασίλισσα, ή όταν υπάρξει ξαφνικός θάνατος αυτής.
Οι παραπάνω δόκτορες του πανεπιστήμιου SIMON FRASER του Καναδά έχουν μελετήσει το χρονοδιάγραμμα της συμπεριφοράς 8 μελισσιών των οποίων αφαίρεσαν την βασίλισσα.
Τα μελίσσια που τους αφαιρέθηκε η βασίλισσα ήταν Ευρωπαϊκής φυλής και είχαν γόνο.
Καταρχήν η κατασκευή βασιλοκυτάτων άρχισε μέσα σε μια ημέρα από την στιγμή της απώλειας της βασίλισσας σε όλα τα μελίσσια.
Παρατηρήθηκε θνησιμότητα του γόνου εργατριών σε ποσοστό υψηλότερο του 44%.
Δυστυχώς οι ερευνητές δεν μας δίνουν εικόνα του αριθμού του γόνου που είχαν τα μελίσσια, πιστεύω όμως ότι ο γόνος ήταν αρκετός και ήταν άνοιξη.
Μας λένε ότι σχεδόν ο μισός γόνος εργατριών πέθανε.
Αυτό προφανώς συνέβη για τον εξής λόγο.
Οι εργάτριες ετοιμάστηκαν να φτιάξουν νέες βασίλισσες.
Αυτές γίνονται με βασιλοκελιά που απαιτούν μεγάλες ποσότητες βασικού πολτού.
Γι αυτό οι μέλισσες έδιωξαν, πέταξαν ένα μεγάλο μέρος γόνου για να εξασφαλίσουν αρκετή ποσότητα βασιλικού πολτού ώστε να ταΐσουν τα βασιλοκελιά.
Δεν πέταξαν γόνο κηφηνών όμως γιατί γνωρίζουν ότι τα αγόρια τους χρειάζονται για να μονιμοποιήσουν τις νέες βασίλισσες.
Ασφαλώς ο γόνος των κηφηνών δεν θα ήταν έτοιμος στην ώρα του για την γονιμοποίηση των νέων βασιλισσών, μα αυτό οι μέλισσες δεν το γνωρίζουν.
Ξέρουν μόνο ότι χρειάζονται αγόρια, μα λεπτομέρειες περισσότερες δεν μπορούν να γνωρίζουν.
Τα μελίσσια δημιούργησαν κατά μέσο όρο 15 βασιλοκελιά, τα οποία διαμοιράστηκαν κανονικά στην επιφάνεια των κηρηθρών.
Τα βασιλοκελιά σφραγίσθηκαν σε 4 έως 10 ημέρες μετά την αφαίρεση της βασίλισσας, ανάλογα με την ηλικία του γόνου που είχαν εκείνη την ημέρα και υπήρξε σημαντική διακύμανση στον αριθμό βασιλοκελιών που υπήρξαν βιώσιμα ή αποβλήθηκαν.
Αρκετά βασιλοκελιά δηλαδή ξεκινούν, μα στην συνέχεια κάποια από αυτά είτε αποβάλλονται είτε οι μέλισσες αποφασίζουν να μην τα προχωρήσουν.
Ίσως παίζει ρόλο η ποσότητα βασιλικού πολτού, αν δεν μπορούν να τα ταΐσουν, ή και η ηλικία του σκουληκιού αν κρίνεται από το σμήνος ότι ήταν λάθος επιλογή.
Όλες οι βασίλισσες που επέλεξε το σμήνος να δημιουργήσει ήταν είτε από αυγό κατά 91%, είτε από προνύμφη 0-1 ημέρας κατά 9%.
Εδώ βλέπουμε ότι τα μελίσσια επέλεξαν σωστά ηλικιακά τουλάχιστον τις νέες τους βασίλισσες, και αυτό σημαίνει ότι αν σε ένα ορφανό μελίσσι δώσουμε πλαίσιο με αυγό ή γόνο μικρής ηλικίας τότε αυτό θα κάνει σχεδόν σίγουρα την καλύτερη δυνατή επιλογή.
Αντιθέτως όταν ο μελισσοκόμος εμβολιάζει μόνος του για να φτιάξει βασίλισσες τότε σε πολλές περιπτώσεις επιλέγει λάθος σκουλήκι, αφού μάλλον τα μεγαλύτερα τα βλέπει ή τα πιάνει πιο εύκολα.
Με λίγα λόγια οι σκάρτες βασίλισσες προέρχονται από λάθος του βασιλοτρόφου κι όχι από λάθος του μελισσιού.
Από τα 8 μελίσσια που μελετήθηκαν, τα 6 σμηνούργησαν όταν εκκολάφθηκε η πρώτη παρθένα βασίλισσα.
Δυστυχώς οι PUNNET και WINSTON δεν μπόρεσαν να ανακαλύψουν την τύχη της κάθε μιας βασίλισσας, από αυτές που εκκολάφθηκαν, διότι μερικές εκκολάφθηκαν την ίδια ημέρα και είτε θανατώθηκαν είτε σμηνούργησαν με έναν ή περισσότερους αφεσμούς μέσα σε λίγες ημέρες.
Συνήθως μόνο μια βασίλισσα έμεινε σε κάθε μελίσσι.
Η σμηνουργία λόγω απώλειας της βασίλισσας διαφέρει από την αναπαραγωγική σμηνουργία.
Δηλαδή, δεν γνωρίζουμε τι τάση σμηνουργίας θα υπήρχε στα συγκεκριμένα μελίσσια αν δεν ορφανεύονταν, αν η παλιά βασίλισσα ήταν παρούσα, ίσως δεν επέτρεπε την δημιουργία βασιλικών κελιών, ή ίσως αν την επέτρεπε να σμηνουργούσε και η ίδια πριν την εκκόλαψη της πρώτης παρθένας βασίλισσας.
Η παρούσα μελέτη έρχεται να καταρρίψει την θεωρία που έλεγε ότι η σμηνουργία μετά την απώλεια της βασίλισσας είναι σπάνιο φαινόμενο, αφού όπως είδαμε τελικά σμηνούργησαν τα 6 από τα 8 μελίσσια.
Όταν ολοκληρωνόταν η σμηνουργία, τα απομένοντα βασιλοκελιά δεν καταστρέφονταν αμέσως, αλλά παρέμεναν αρκετές ημέρες μέχρι να εκκολαφθούν οι βασίλισσες.
Αντίθετα στην αναπαραγωγική σμηνουργία, όταν δηλαδή ζει η παλαιά βασίλισσα, μετά την ολοκλήρωση της σμηνουργίας τα απομένοντα βασιλοκελιά καταστρέφονται άμεσα από τις εργάτριες.
Η σμηνουργία αδυνατίζει πολύ ένα μελίσσι, και δεν είναι μόνο ο πληθυσμός που φεύγει είναι και η απώλεια του 44% του αρχικού του γόνου όπως ήδη είδαμε.
Αντίθετα ένα μελίσσι που αποφασίζει αναπαραγωγική σμηνουργία, έχοντας δηλαδή την παλαιά του βασίλισσα δεν αδυνατίζει τόσο πολύ, ούτε χάνει τόσο μεγάλο ποσοστό του γόνου του.
Αυτό αποτελεί ερωτηματικό για τον λόγο που συμβαίνει και οι PUNNET και WINSTON υποστηρίζουν ότι οι εργάτριες δεν είναι ίσως ικανές να διακρίνουν τις διαφορές μεταξύ απώλειας της βασίλισσας οφειλομένης σε θάνατο ή σε σμηνουργία, γι αυτό συμπεριφέρονται σαν να βρίσκονται σε μια μετασμηνουργική κατάσταση που επακολουθεί την απώλεια βασίλισσας.
Η περίοδος ορφάνειας των 8 μελισσιών ήταν κατά μέσο όρο 29 ημέρες.
Τα συμπεράσματα μελετών σαν και αυτή αμφισβητούν μερικές τρέχουσες μελισσοκομικές τεχνικές.
Συχνά οι μελισσοκόμοι χωρίζουν παραφυάδες και αφήνουν το χωρίς βασίλισσα τμήμα να αναθρέψει μια νέα βασίλισσα με αποτέλεσμα την υψηλή θνησιμότητα του γόνου.
Επίσης πρέπει να ξέρουμε ότι υπάρχει μια περίοδος χωρίς γόνο ή με συχνή σμηνουργία μετά την εκκόλαψη της πρώτης παρθένας βασίλισσας.
Ο μελισσοκόμος πρέπει να τα γνωρίζει αυτά, και να προχωρά σε διορθωτικές κινήσεις, όπως το να στηρίζει αυτές τις παραφυάδες με σφραγισμένο γόνο από άλλα δυνατά μελίσσια, ή αντι να βάζει τις παραφυάδες σε διαδικασία αντικατάστασης της βασίλισσας, να δίνει μια έτοιμη γονιμοποιημένη βασίλισσα άμεσα πριν οι εργάτριες αποβάλουν τον γόνο τους.
Φίλες και φίλοι αυτό ήταν ένα εξαιρετικό άρθρο από το παλαιό κραταιό περιοδικό ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΛΛΑΣ.
Μέσα στις κιτρινισμένες σελίδες του υπάρχουν πολύτιμα στοιχεία για την μελισσοκομία που παραμένουν εξαιρετικά σημαντικά ακόμα και για τις μέρες μας, μα και για το μακρινό μέλλον.
MELISSOCOSMOS ελάτε να γνωρίσουμε τον μαγικό κόσμο των μελισσών