Ο αφεσμός είναι ο φυσιολογικός τρόπος πολλαπλασιασμού των μελισσών. Όταν μια αποικία μεγαλώσει σε ένα επίπεδο όπου η αφθονία των διαθέσιμων πόρων και χώρου λιγοστεύουν, τότε οι εργάτριες αρχίζουν την κατασκευή βασιλικών κελλιών. Τα βασιλικά κελλιά βρίσκονται συνήθως στις άκρες των κηρήθρων.
Μερικές ημέρες πριν η παρθένα βασίλισσα βγεί από το βασιλικό κελλί, η γηραιά πλέον βασίλισσα της αποικίας, εγκαταλείπει την κυψέλη ακολουθούμενη από τμήμα εργατριών και κηφήνων. Όλο αυτό το σμήνος που δημιουργείται πετάει συγκεντρωμένο και μαζεύεται σε κοντινό πρόχειρο σημείο, το οποίο μπορεί να είναι ένα κλαδί δέντρου, τοίχος, καμινάδα κλπ.
Το σμήνος μαζεύεται γύρω από την βασίλισσα σε μια μπάλα. Ανιχνευτές εργάτριες απομακρύνονται ψάχνοντας για κατάλληλη τοποθεσία για την επανεγκατάσταση νέας αποικίας. Σε μερικές ημέρες (1-2 ) η τοποθεσία θα βρεθεί και όλο το σμήνος εγκαταλείπει τη πρόχειρη θέση του και εγαθίσταται στη νέα αποικία.
Στην παλιά τώρα αποικία, η πρώτη παρθένα βασίλισσα που θα εξέλθει από το κελλί της, θα ψάξει να βρεί αν υπάρχουν και άλλα βασιλικά κελλιά και θα τα καταστρέψει. Αν συμβεί να εξέλθουν ταυτόχρονα πάνω από 1 παρθένα βασίλισσα από τα κελλιά, θα αγωνισθούν για την επικράτηση μόνο μίας ενώ οι άλλες θα πεθάνουν.
Βασιλικό κελλί αφεσμού
Μερικές φορές και αν η αποικία ακόμη έχει μεγάλο πληθυσμό, η πρώτη βασίλισσα που θα βγεί θα εγκαταείψει και αυτή με τη σειρά της την αποικία μαζί με άλλο ένα τμήμα των εργατριών και κηφηνών, αντί να επιδοθεί σε καταστροφή των υπόλοιπων βασιλικών κελλιών. Έτσι έχουμε και δεύτερο αφεσμό ο οποίος συνήθως είναι μικρότερος από τον πρώτο και η βασίλισσα είναι παρθένα. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου γίνονται ακόμη και τρείς αφεσμοί από την ίδια αποικία, οι οποίοι βέβαια αποδυναμώνουν την παλιά αποικία.
Βασιλικά κελλιά αντικατάστασης
Συχνά γίνεται αντικατάσταση της γηραιάς βασίλισσας χωρίς αφεσμό. Όταν πλέον η γηραιά βασίλισσα δεν μπορεί να ακολουθήσει τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού και δεν γεννά ικανοποιητικά, οι εργάτριες αρχίζουν να κατασκευάζουν βασιλικά κελλιά. Αυτά τα κελλιά αντικατάστασης βρίσκονται στην επιφάνεια της κηρήθρας.
Η παλιά βασίλισσα δεν εγκαταλείπει τότε την κυψέλη. Η νέα βασίλισσα πετάει για την γονιμοποίηση και γυρίζοντας στην κυψέλη αρχίζει να γεννά. Δεν είναι λοιπόν παράξενο τότε να βρεθούν και οι δύο βασίλισσες την ίδια περίοδο στην κυψέλη γιατί δεν υπάρχει κανένας ανταγωνισμός μεταξύ τους. Η παλιά βασίλισσα αναγνωρίζεται από τα πολύ φθαρμένα φτερά της και την αποψιλωμένη από τρίχες κοιλιά της. Η γηραιά βασίλισσα πεθαίνει πολύ σύντομα, μετά από λίγες ημέρες αφ'ότου η νέα βασίλισσα αρχίσει να γεννά.
ΣΥΛΛΗΨΗ ΑΦΕΣΜΟY
Η σμηνουργία μπορεί να γίνει η αιτία για την πλήρη αποδυνάμωση της αποικίας και για τον λόγο αυτό ο μελισσοκόμος σε όλη την διάρκεια των μηνών από Φεβρουάριο έως και τον Μάϊο, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στις συχνές επιθεωρήσεις του, ώστε με τους κατάλληλους χειρισμούς να αποφύγει την σμηνουργία. Οι σημαντικότεροι χειρισμοί για τον σκοπό αυτό, συμπίπτουν και με την προσπάθειά μας να αυξηθεί ο πληθυσμός της αποικίας χωρίς να έχουμε τις απώλειες της σμηνουργίας. Παρ'όλα αυτά υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν οτι η τάση για σμηνουργία υπάρχει στα γονίδια της βασίλισσας και των κηφήνων φυσικά ορισμένων αποικιών και τότε αυτά θα σμηνουργήσουν ότι και να κάνουμε. Οι επαγγελματίες μελισσοκόμοι έχουν στη διάθεσή τους ώρες και χρόνο για να εφαρμόσουν πολλά "αντίμετρα" για την αποφυγή σμηνουργίας όπως επιλογή κατάλληλης βασίλισσας κλπ. Ο ερασιτέχνης όμως με τον περιορισμένο χρόνο και μέσα θα πρέπει να αρκεστεί στην έγκαιρη διαπίστωση των βασιλικών κελλιών σμηνουργίας με τις συχνές επιθεωρήσεις και την παροχή αρκετού χώρου - κηρήθρες για χτίσιμο - στο μελίσσι.
Η σύλληψη ενός "τσαμπιού" σμηνουργίας από ένα κλαδί, (φωτο) μπορεί να εύκολη υπόθεση αλλά και μερικές φορές δύσκολη. Αν είναι σε χαμηλό ύψος και κάτω από την μπάλλα των μελισσών δεν υπάρχει σημαντικό εμπόδιο, είναι εύκολο. Τοποθετούμε μία κυψέλη με 3-4 πλαίσια κεριού και κλειστή την είσοδο κάτω ακριβώς από το κλαδί με την μπάλλα και τινάζουμε δυνατά το κλαδί. Η μπάλλα θα πέσει μέσα στην κυψέλη και μάλλον και η βασίλισσα που θα βρίσκεται στο κέντρο περίπου της μπάλλας. Κλείνουμε το καπάκι της κυψέλης και την αφήνουμε για λίγα λεπτά κάτω από το κλαδί ώστε οι μέλισσες να αρχίσουν να σκαρφαλώνουν στα πλάισια προς τα πάνω που είναι και η φυσική τους τάση. Ανοίγουμε πάλι το καπάκι, γεμίζουμε με κενά πλαίσια όλο τον χώρο της κυψέλης ώστε να μην μετακινηθούν αυτά με τα κεριά κατά την μεταφορά της και την ξανακλείνουμε . Ανοίγουμε κατόπιν την είσοδο και αφήνουμε εκεί την κυψέλη έως το βράδυ, ώστε όλες οι μέλισσες που πετούν γύρω ή λείπουν για ανίχνευση να μπούν μέσα προσελκυόμενες από τις φερομόνες της βασίλισσας.
Το βάδυ θα μεταφερθεί η κυψέλη στην μόνιμη θέση της και από την επομένη, αφού θα αφαιρέσουμε τα άδεια πλαίσια θα αρχίσουμε το δυναμωτικό τάϊσμα με ζαχαρόνερο 1+1 για λίγες ημέρες. Οι νέα αποικία από σμηνουργία έχει την τάση να χτίζει πολύ γρήγορα και υποβοηθούμενη από τα τάϊσμα ακόμη γρηγορότερα. Έτσι στις πρώτες επιθεωρήσεις μας θα πρέπει αφού διαπιστώσουμε τον πραγματικό όγκο του πληθυσμού, να τους δώσουμε αρκετά πλαίσια με κερί για χτίσιμο. Σε λίγες ημέρες θα πρέπει να διαπιστώσουμε και αν η βασίλισσα έχει αρχίσει να γεννά.
Αν το τσαμπί του αφεσμού είναι σε κλαδί το οποίο έχει από κάτω του άλλα πυκνά κλαδιά, τότε θα πρέπει αν είναι λίγα να τα κόψουμε με το κλαδευτήρι ώστε να μην εμποδίσουν την μπάλλα να πέσει κατακόρυφα με το τίναγμα χωρίς να διαλύσει. Αν αυτό δεν γίνεται λόγω του οτι τα κλαδιά είτε είναι πολλά είτε πολύ χοντρά, τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα καλάθι. Τοποθετώντας το καλάθι ανεστραμένο πάνω ακριβώς από το κλαδί με το τσαμπί του αφεσμού και καπνίζοντας προοδευτικά τις μέλισσες από κάτω, αυτές θα υποχωρήσουν σιγά-σιγά σε σφιχτή διάταξη προς το σκοτεινό και πιο πάνω εσωτερικό του καλαθιού. Όταν όλη σχεδόν η μπάλλα ή το κύριο σφιχτό μέρος της είναι πλέον μέσα στο καλάθι, τότε με γρήγορες κινήσεις θα κατεβάσουμε το καλάθι και θα το τινάξουμε απότομα και δυνατά μέσα στην έτοιμη κυψέλη. Τα υπόλοιπα όπως πιο πάνω.
Αν ο αφεσμός είναι σε τοίχο που είναι και η πιο δύσκολη για ερασιτέχνη περίπτωση, τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα πλαίσιο με κερί σαν ένα είδος "φαρασιού". Με προσοχή το τοποθετούμε πάνω από την άκρη της μάζας και σε γωνία με το τοίχο. Καπνίζουμε ελαφρά την μάζα των μελισσών από κάτω και αυτές μάλλον θα υποχωρήσουν προς τα πάνω ανεβαίνοντας στο πλαίσιο. Όταν το πλαίσιο έχει αρκετές, το τινάζουμε στην κυψέλη που έχουμε στα πόδια μας και επαναλαμβάνουμε συνεχώς την ίδια διαδικασία έως ότου το μεγαλύτερο μέρος της μάζας είναι μέσα. Αν τύχει (πολύ δύσκολα όμως) και δούμε την βασίλισσα και καταφέρουμε να την βάλουμε μέσα, τότε θα σταματήσουμε, θα κλείσουμε το καπάκι και θα ανοίξουμε την είσοδο περιμένοντας τα υπόλοιπα να γίνουν όπως πιο πάνω.
Υπάρχουν φυσικά και άλλες πολλές περιπτώσεις όπως πχ. να είναι πολύ ψηλά στο δέντρο όπου χρησιμοποιείται ένας ειδικός σάκκος υφασμάτινος με δύο ανοίγματα, ένα πάνω και ένα κάτω που κλείνουν με σχοινί. Ρίχνουν την μπάλλα μέσα στο σάκκο και μετά μεταφέρεται στην κυψέλη.
Κατά την διάρκεια των μηνών της σμηνουργίας, καλό είναι να υπάρχει μια έδεια κυψέλη στο μελισσοκομείο τουλάχιστον 50 μ. μακρύτερα από τις κυψέλες. Στο εσωτερικό της τοποθετούνται μερικά πλαίσια με κερί και φύλλα από αρωματικά μελισσοτροφικά φυτά, εσπεριδοειδή κλπ. Η κυψέλη πρέπει να είναι τοποθετημένη υψηλότερα από το έδαφος, τουλάχιστον ένα μέτρο. Πολλές φορές με αυτόν τον τρόπο έχουμε έναν αφεσμό σε αυτή την κυψέλη, αλλά αυτό δε είναι καθόλου σίγουρο!
Πηγη
MELISSOCOSMOS ελάτε να γνωρίσουμε τον μαγικό κόσμο των μελισσών