Η μελισσοκομία στο Βυζάντιο

Η μελισσοθεωρία ή μελισσοκομία αναπτύχθηκε στην αρχαια ελλαδα και συνεχίστηκε στο Βυζάντιο. Μελισσια αναφέρονται σε πολλα κείμενα, ειτε αγιογραφικά ειτε ιστορικα.
Ο αγιος Φιλάρετος ειχε μελισσια στην Παφλαγονια στα τελη του 8ου αιώνα και ερευνες μοναστικών περιουσιών στο χωριο Γοματου τον 14ο αιώνα δειχνουν πολλους αγρότες που κατεχουν μελισσια. Συνήθως ηταν πλουσιοι αγρότες ειχαν στην κατοχη τους ενα μεγαλο αριθμο ζωων και συνήθως 1-2 μελισσια για το δικό τους μέλι.
Ομως ενας αγρότης, ο Νικόλαος απο την Τένεδος (ή Τενεδαίος) φαίνεται να ηταν "επαγγελματίας" μελισσοκόμος, εχοντας στην κατοχη του μονο ενα βοδι κι ενα μικρο αμπελι αλλά ολοκληρα 15 μελισσια και πλήρωνε ενα σημαντικο ποσο φορου στο κράτος γι'αυτα!
Ειναι δυσκολο να εκτιμήσουμε την θέση-αξία της μελισσοκομίας στη Βυζαντινη οικονομια αλλά ειναι προφανές οτι αναπτυχθηκε εντονα σε σχέση με άλλα μεσαιωνικά προτυπα σε κάθε τομέα.
Ενας εβραίος συγγραφέας , ο Samuel ben Meir, μαλιστα εγραψε οτι η μελισσοκομια στο "Ελληνικο Βασίλειο" ειχε πολύ μεγαλυτερη αξία και ανάπτυξη απο οτι στη δικη του πατρίδα τη βορεια Γαλλια.
 Επιπλέον οι βυζαντινοι (κυρίως μοναχοί) μάζευαν μέλι κι απο άγριες μελισσες οπως αναφέρεται σε απόσπασμα απο τη Ζωή του Αγιου Λαζαρου του ορους Γαλέσιο.

Το μελι ηταν η κυριότερη πηγη υδατανθράκων στο βυζάντιο. Ωστόσο η βυζαντινή μελισσοκομία παρουσίασε τοση αναπτυξη οχι χαρη στο μελι αλλα χάρη στο κερί! Η μεγαλύτερη κοινωνική αναγκη του κρατους ηταν ο φωτισμους τους, καθώς απο τον 7ο αιώνα ειχαν αρχίσει να αντικαθιστούν τις λαμπες ελαιολαδου με κεριά και τα εργαστήρια των "κηρουλάριων" απαιτουσαν μια πολύ μεγάλη ποσότητα κεριού.

Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν το μέλι ως γλυκαντικο. Αλλωστε ηταν η μονη ουσια που υπήρχε την εποχή εκείνη. Η ζάχαρη ανακαλυφθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα! Το χρησιμοποιουσαν σε γλυκα, σε σιρόπια και σε φαγητα.

Ακόμα και τώρα το Πάσχα σε πολλά Ελληνικά νησιά βρίσκουμε γλυκίσματα που περιέχουν τυρί και μέλι. Οι μάγειρες στο Βυζάντιο σιγόβρασαν το ελληνικό μέλι για να σιροπιάσουν τα ονομαστά γλυκά του ταψιού, όπως τον μπακλαβά, το γαλακτομπούρεκο, το κανταΐφι και τους λουκουμάδες, όλα δημοφιλή γλυκά ακόμα και σήμερα στην ελληνική κουζίνα.

Στο μαγείρεμα, το μέλι δίνει μια γεύση που οι άλλες γλυκαντικές ουσίες δεν μπορούν να δώσουν. Οι Έλληνες δημιουργοί το γνωρίζουν καλά αυτό και αυτός είναι ένας από τους λόγους που το μέλι παίζει ακόμα και σήμερα σημαντικό ρόλο στην ελληνική κουζίνα.





Εκτός απο το φαγητό το μέλι εμπαινε σαν συστατικο σε ακριβά αρώματα της εποχής, σε γιατρικα και σε κάθε λογής θεραπευτική αλοιφή.

Ένας συνδυασμος κεριου,μελιού και λαδιου ειναι γνωστος ως τις μερες μας ως κεραλειμα.

Στη μεγαλύτερη βυζαντινή εγκυκλοπαίδεια ζωικής και φυτικής παραγωγής, την GEOPONICA, γινεται αναφορά σε διάφορα θέματα τα οποία ακομα και σημερα απασχολούν τους μελισσοκόμους:





Προτεινόμενα υλικα για την κατασκευη της κυψέλης

Τοποθέτηση των κυψελών το χειμώνα

Ποτισμα των μελισσων τους καλοκαιρινούς μήνες

Σωστός εξαερισμός της κυψέλης

Αναφέρονται σε θεραπείες με απόσταγμα απο ρόδι

Αναφέρονται σε υποκαπνισμο με φύλλα συκιάς για την καταπολέμηση ζωυφίων

Αναφέρουν θεραπείες με μύρο και νάρδο.

Εξέχουσα σημασία εχει το φυτο thyme (θυμάρι) για τους βυζαντινούς μελισσοκόμους καθώς συμφωνα με τις παρατηρήσεις τους κάνει τις μέλισσες να αναπτύσσονται πολυ και να συλλέγουν πάρα πολυ μεγάλη ποσοτητα μελιου απο αυτο!

Υπολογίζουν πως την ανοιξη και το καλοκαίρι μπορει κανεις να τρυγήσει τα 2/3 της κυψέλης ενω πριν το χειμωνα στον τελευταίο τρυγο μονο το 1/3. Επίσης λενε χαριτολογώντας πως αν πάρεις κερηθρα που δεν εχει σφραγιστει οι μέλισσες θυμώνουν και σταματάνε να δουλεύουν.

Μετρούσαν τις μελισσοκομικές περιόδους ανάλογα με τους αστερισμους κι οχι με το συγχρονο ημερολόγιο.

Για την αποφυγή τσιμπημάτων εφήρμοζαν μια επαλειψη του σώματος τους με πολτο απο το ανθος αλθαια(ή μολοχα) και τριγωνέλλα!

Χαρακτηριστικές ειναι οι αναφορες τους στο αττικο μέλι του Υμηττου και γενικά των νησιων(εκτιμούσαν ιδιαίτερο το θυμαρι) καθώς σε αντιθεση με ολα τα μελια που παγωνανε συντομα, το αττικο μελι εμενε ρευστο(ειχε μάλιστα σκουρο χρώμα)

Στις θετικές επιδράσεις του μελιου συγκαταλεγουν τη μακροζωία, την εγρήγορση ολων των αισθησεων,καθώς και τις σεξουαλικές επιδόσεις.

Ωστόσο οι πρακτικές τους παρουσίαζαν και ορισμένα κενα:

Χαρακτήριζαν βασιλιά και οχι βασίλισσα τη μεγάλη μέλισσα μέσα στην κυψέλη τους.Τον προστατευαν, τον ακολουθούσαν και τον κουβαλούσαν στην ανάγκη, αλλα τον σκοτωναν γιατι μισουσαν την οκνηρία!

Δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν τις προνύμφες της μελισσας απο άλλες προνυμφες εντόμων.
 
Αναδημοσίευση απο το ellinikomeli.gr
Δείτε εδω
 
https://www.ellinikomeli.gr/el/melissokomos/melissokomos-general/93-byzantiumbees