Μαθητής. Κύριε καθηγητά, έχω ακούσει ότι τα μελίσσια, όταν πρόκειται να σμηνουργούν, στέλνουν ανιχνεύτριες για να γυρέψουν να βρουν κατοικία για να πάνε κει' αληθεύει;
Καθηγητής. Είναι σωστό. Όταν ένα μελίσσι πρόκειται να σμηνουργήσει, στέλνει ανιχνεύτριες μέλισσες για να ψάξουν μέσα στα δάση να βρουν καμιά κουφάλα δένδρου είτε βράχου και να εγκατασταθεί εκεί ο αφεσμός.
Τυχαίνει μάλιστα να είναι ή κατοικία του αυτή κανένα ταβάνι, είτε και κανένα πάτωμα που να έχουν καμιά τρύπα που επικοινωνεί με το εξωτερικό.
Μου συνέβηκε να δω μελίσσια σε τέτοιες συνθήκες.
Ότι το μελίσσι προτού να σμηνουργήσει ετοιμάζει την καινούργια κατοικία του αποδεικνύεται και από αυτό που θα σου πω. Πολλές φορές πιάνουμε τούς αφεσμούς και τούς βάζουμε μέσα στις κυψέλες μας, εγχώριες είτε με πλαίσια, και εγκαταλείπουν τις κυψέλες μας αυτές και φεύγουν. Η αιτία είναι ότι ο αφεσμός, αφού κάθισε μέσα στην καινούργια κατοικία που του δώσαμε, έκανε σύγκριση μεταξύ αυτής και εκείνης πού ετοίμασαν οι ανιχνεύτριες, και βρήκε ότι η δεύτερη αυτή ήταν καλύτερη.
Μαθητής. Καλά, κύριε καθηγητά, όταν πρόκειται να γίνει ή σύγκριση με την εγχώρια κυψέλη, αλλά όταν γίνεται με την πλαισιοκυψέλη που έχει και τεχνητές κηρήθρες;
Καθηγητής. Το μελίσσι έχει τη δίκιά του μανταλιτέ και εξετάζει τα πράγματα με τον δικό του τρόπο. Η πλαισιοκυψέλη του φαίνεται σαν μεγάλη, σαν αφύσικη κατοικία, ενώ εκείνη που ανακάλυψε είναι μικρή, συγκεντρωμένη, πιο ταιριασμένη με την φύση του κ’ έτσι, βάζοντας στη πλάστιγγα και τις τεχνητές κηρήθρες μαζί, κλίνει η προτίμησή του στην κουφάλα του δένδρου, όπου, πάντα εννοείται με την άποψη τη δικιά του, νομίζει ότι θα έχει περισσότερη άνεση και θα δημιουργήσει καλύτερο μέλλον.
Μαθητής. Και τί πρέπει να κάνουμε για να μη μάς φύγει ό αφεσμός πού βάζουμε στην κυψέλη;
Καθηγητής. Πρέπει να σκεφτούμε να βρούμε τρόπους και μέσα για νά κάνουμε την κατοικία, όπου τον εγκαθιστούμε, τόσο καλή ώστε στη σύγκριση πού θα κάνει να την βρει καλύτερη από την άλλη.
Μαθητής. Kαι ποια είναι αυτά τα μέσα;
Καθηγητής. Η κυψέλη μας να μην έχει καμία αποκρουστική μυρουδιά, να είναι προφυλαγμένη από τον ήλιο, τουλάχιστο στις πρώτες μέρες, και κυρίως να της δώσουμε γόνο και μάλιστα νέο, ασφράγιστο.
Μαθητής. Καλά, κύριε καθηγητά, όταν πρόκειται να εγκαταστήσουμε τον αφεσμό μέσα σε πλαισιοκυψέλη το πράγμα είναι εύκολο, γιατί θα βγάλουμε από μια άλλη κυψέλη μας ένα πλαίσιο με γόνο για να βάλουμε μέσα στη νέα κυψέλη. Αλλά όταν θα εγκαταστήσουμε τον αφεσμό μέσα σε μια εγχώρια κυψέλη, για παράδειγμα μέσα στο κοφίνι είτε και μέσα σε πλαισιοκυψέλη, αλλά δεν έχουμε πλαισιοκυψέλη τέτοια άλλη, για να πάρουμε ένα πλαίσιο με γόνο, τότε τί θα κάνουμε;
Καθηγητής. Στην περίπτωση αυτή θα κόψουμε ένα κομμάτι γόνο από το κοφίνι, από το οποίο βγήκε ο αφεσμός, είτε και από άλλο κοφίνι και θα περάσουμε με μια βεργούλα αυτόν τον γόνο μέσα στο άδειο κοφίνι, όπου θα εγκαταστήσουμε τον αφεσμό είτε, αν πρόκειται για πλαισιοκυψέλη, θα προσαρμόσουμε αυτό τον γόνο σε κανένα πλαίσιο και θα τον δέσουμε με σπάγκο. Αν κατά την απουσία μας βγει κανένας αφεσμός στο μελισσοκομείο μας και μας ενδιαφέρει να μάθουμε από ποιά κυψέλη βγήκε, είτε για να τον γυρίσουμε πίσω είτε για να προλάβουμε άλλη σμνηνουργία από την ίδια κυψέλη, μπορούμε να το εξακριβώσουμε με τον ακόλουθο τρόπο.
Βάζουμε σ’ ένα κουτάκι με αλεύρι καμία δεκαριά μέλισσες από την μελισσόσφαιρα του αφεσμού και αφού απομακρυνθούμε ως 50 μέτρα, ανοίγουμε το κουτάκι για να πετάξουν οι μέλισσες κ’ εμείς τραβάμε στο μελισσοκομείο για να δούμε σέ ποιά κυψέλη επιστρέφοντας θα μπούνε οι πασπαλισμένες με το αλεύρι μέλισσες. Έτσι με τον τρόπο αυτό, θα καταλάβουμε από ποιό μελίσσι βγήκε ο αφεσμός.
Μαθητής. Κύριε καθηγητά, αν και έχω δη πως πιάνουν τους αφεσμούς και τους βάζουν στις κυψέλες, πάλι θα ήθελα από τό στόμα σας μία λεπτομερή περιγραφή γιατί όπως μου έχετε πει, και η μικρότερη λεπτομέρεια στη μελισσοκομία έχει τη σημασία της.
Καθηγητής. Όπως έχουμε πει οι πρώτοι αφεσμοί, επειδή έχουν βασίλισσες παλιές φορτωμένες με αυγά, που δεν μπορούνv να πετάξουν πολύ ψηλά, δεν απομακρύνονται πολύ παρά κάθονται εκεί κοντά και χαμηλά, πολλάκις σέ κανένα χαμοκλάδι, ενώ οι ακόλουθοι αφεσμοί πηγαίνουν μακριά και κάθονται ψηλά, γιατί έχουν παρθένες σβέλτες βασίλισσες. Πρέπει λοιπόν να έχουμε στο μελισσοκομείο μας δένδρα, όχι βέβαια ψηλά, όχι μόνο για τόν ίσκιο των κυψελών μας αλλά και για να καθίσουν οι αφεσμοί.
Ότι το μελίσσι προτού να σμηνουργήσει ετοιμάζει την καινούργια κατοικία του αποδεικνύεται και από αυτό που θα σου πω. Πολλές φορές πιάνουμε τούς αφεσμούς και τούς βάζουμε μέσα στις κυψέλες μας, εγχώριες είτε με πλαίσια, και εγκαταλείπουν τις κυψέλες μας αυτές και φεύγουν. Η αιτία είναι ότι ο αφεσμός, αφού κάθισε μέσα στην καινούργια κατοικία που του δώσαμε, έκανε σύγκριση μεταξύ αυτής και εκείνης πού ετοίμασαν οι ανιχνεύτριες, και βρήκε ότι η δεύτερη αυτή ήταν καλύτερη.
Μαθητής. Καλά, κύριε καθηγητά, όταν πρόκειται να γίνει ή σύγκριση με την εγχώρια κυψέλη, αλλά όταν γίνεται με την πλαισιοκυψέλη που έχει και τεχνητές κηρήθρες;
Καθηγητής. Το μελίσσι έχει τη δίκιά του μανταλιτέ και εξετάζει τα πράγματα με τον δικό του τρόπο. Η πλαισιοκυψέλη του φαίνεται σαν μεγάλη, σαν αφύσικη κατοικία, ενώ εκείνη που ανακάλυψε είναι μικρή, συγκεντρωμένη, πιο ταιριασμένη με την φύση του κ’ έτσι, βάζοντας στη πλάστιγγα και τις τεχνητές κηρήθρες μαζί, κλίνει η προτίμησή του στην κουφάλα του δένδρου, όπου, πάντα εννοείται με την άποψη τη δικιά του, νομίζει ότι θα έχει περισσότερη άνεση και θα δημιουργήσει καλύτερο μέλλον.
Μαθητής. Και τί πρέπει να κάνουμε για να μη μάς φύγει ό αφεσμός πού βάζουμε στην κυψέλη;
Καθηγητής. Πρέπει να σκεφτούμε να βρούμε τρόπους και μέσα για νά κάνουμε την κατοικία, όπου τον εγκαθιστούμε, τόσο καλή ώστε στη σύγκριση πού θα κάνει να την βρει καλύτερη από την άλλη.
Μαθητής. Kαι ποια είναι αυτά τα μέσα;
Καθηγητής. Η κυψέλη μας να μην έχει καμία αποκρουστική μυρουδιά, να είναι προφυλαγμένη από τον ήλιο, τουλάχιστο στις πρώτες μέρες, και κυρίως να της δώσουμε γόνο και μάλιστα νέο, ασφράγιστο.
Μαθητής. Καλά, κύριε καθηγητά, όταν πρόκειται να εγκαταστήσουμε τον αφεσμό μέσα σε πλαισιοκυψέλη το πράγμα είναι εύκολο, γιατί θα βγάλουμε από μια άλλη κυψέλη μας ένα πλαίσιο με γόνο για να βάλουμε μέσα στη νέα κυψέλη. Αλλά όταν θα εγκαταστήσουμε τον αφεσμό μέσα σε μια εγχώρια κυψέλη, για παράδειγμα μέσα στο κοφίνι είτε και μέσα σε πλαισιοκυψέλη, αλλά δεν έχουμε πλαισιοκυψέλη τέτοια άλλη, για να πάρουμε ένα πλαίσιο με γόνο, τότε τί θα κάνουμε;
Καθηγητής. Στην περίπτωση αυτή θα κόψουμε ένα κομμάτι γόνο από το κοφίνι, από το οποίο βγήκε ο αφεσμός, είτε και από άλλο κοφίνι και θα περάσουμε με μια βεργούλα αυτόν τον γόνο μέσα στο άδειο κοφίνι, όπου θα εγκαταστήσουμε τον αφεσμό είτε, αν πρόκειται για πλαισιοκυψέλη, θα προσαρμόσουμε αυτό τον γόνο σε κανένα πλαίσιο και θα τον δέσουμε με σπάγκο. Αν κατά την απουσία μας βγει κανένας αφεσμός στο μελισσοκομείο μας και μας ενδιαφέρει να μάθουμε από ποιά κυψέλη βγήκε, είτε για να τον γυρίσουμε πίσω είτε για να προλάβουμε άλλη σμνηνουργία από την ίδια κυψέλη, μπορούμε να το εξακριβώσουμε με τον ακόλουθο τρόπο.
Βάζουμε σ’ ένα κουτάκι με αλεύρι καμία δεκαριά μέλισσες από την μελισσόσφαιρα του αφεσμού και αφού απομακρυνθούμε ως 50 μέτρα, ανοίγουμε το κουτάκι για να πετάξουν οι μέλισσες κ’ εμείς τραβάμε στο μελισσοκομείο για να δούμε σέ ποιά κυψέλη επιστρέφοντας θα μπούνε οι πασπαλισμένες με το αλεύρι μέλισσες. Έτσι με τον τρόπο αυτό, θα καταλάβουμε από ποιό μελίσσι βγήκε ο αφεσμός.
Μαθητής. Κύριε καθηγητά, αν και έχω δη πως πιάνουν τους αφεσμούς και τους βάζουν στις κυψέλες, πάλι θα ήθελα από τό στόμα σας μία λεπτομερή περιγραφή γιατί όπως μου έχετε πει, και η μικρότερη λεπτομέρεια στη μελισσοκομία έχει τη σημασία της.
Καθηγητής. Όπως έχουμε πει οι πρώτοι αφεσμοί, επειδή έχουν βασίλισσες παλιές φορτωμένες με αυγά, που δεν μπορούνv να πετάξουν πολύ ψηλά, δεν απομακρύνονται πολύ παρά κάθονται εκεί κοντά και χαμηλά, πολλάκις σέ κανένα χαμοκλάδι, ενώ οι ακόλουθοι αφεσμοί πηγαίνουν μακριά και κάθονται ψηλά, γιατί έχουν παρθένες σβέλτες βασίλισσες. Πρέπει λοιπόν να έχουμε στο μελισσοκομείο μας δένδρα, όχι βέβαια ψηλά, όχι μόνο για τόν ίσκιο των κυψελών μας αλλά και για να καθίσουν οι αφεσμοί.
Το καλύτερο και απλούστερο μέσο για να πιάσουμε τούς αφεσμούς, όταν βγαίνουν από τις κυψέλες, είναι το μελισσόχορτο είτε τα φύλλα της λεμονιάς, είτε και λεμονόκουπες.
Άμα βγει ο αφεσμός, τρίβουμε καλά καλά με μελισσόχορτο, που έχομε φυτεμένο και πρόχειρο στο μελισσοκομείο μας, είτε και με λεμονόφλουδες που βρίσκονται άφθονες στην εποχή εκείνη, το εσωτερικό κανενός κοφινιού είτε μικρής κάσας, το κρατάμε μέσα στον κύκλο των μελισσών και σε λίγο τραβάμε όλο τον αφεσμό. Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος να κεντρηθούμε γιατί, όπως σου έχω πει οι μέλισσες, που συνοδεύουν τον αφεσμό, έχουν το μελισσοστομάχι τους γεμάτο με μέλι και συνεπώς δεν έχουν διάθεση για να κεντήσουν. Οι αρχάριοι όμως, για να μη χάσουν την ψυχραιμία τους, πρέπει να φοράνε μάσκα.
Μαθητής. Πως εξηγείται αυτή την ιδιότητα του μελισσόχορτου είτε της λεμονόκουπας που έχει επίσης την ίδια μυρουδιά, να τραβάνε έτσι τους αφεσμούς;
Καθηγητής. Την μαγική αυτή ιδιότητα του μελισσόχορτου την αποδίδουμε στην ιδιάζουσα μυρουδιά που έχει και που είναι, όπως φαίνεται, σαν την μυρουδιά της βασίλισσας. Και το πράγμα αυτό, ότι δηλαδή και η βασίλισσα έχει την ίδια μυρουδιά, εξηγείται και από το ότι, όταν τρίβουμε με μελισσόχορτο κανένα άδειο κοφίνι, μαζεύονται μέσα πολλοί κηφήνες από διάφορες κυψέλες.
Βέβαια η λεμονιά δεν ευδοκιμεί παρά στη Νότια Ελλάδα, αλλά το μελισσόχορτο ευδοκιμεί παντού, αναπτύσσεται γρήγορα, και με μια ρίζα μπορείς να γέμισης όλο τον κήπο. Πρακτικότερες όμως είναι οι λεμονόκουπες, που είναι άφθονες και πρόχειρες. Στα φαρμακεία πουλάνε και μυρωδικό μελισσόχορτου (essen ce de inelisse) που κι’ αυτό κάνει την ίδια δουλειά.
Στους ξένους μελισσοκομιδούς καταλόγους βλέπουμε για πούληση ιδιοσκευάσματα με διάφορα ονόματα για το τράβηγμα των αφεσμών αλλά εμείς, εφ’ όσον έχουμε το μελισσόχορτο και κυρίως τις λεμονόκουπες παντού, δεν έχουμε ανάγκη τους. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι εκεί το μελισσόχορτο δεν έχει την ίδια αποτελεσματικότητα που έχει σ’ εμάς.
Πάντως θα σας πω ένα ιδιοσκεύασμα εύκολο και εποτελεσματικό, γιατί για βάση έχει ακριβώς τα υλικά που ξέρουμε ότι τραβάνε τους αφεσμούς:
Διαλύουμε σε οινόπνευμα προπολοκερί, για το οποίο σας έχω πει πώς γίνεται, είτε και πρόπολη, αν δεν έχουμε τέτοιο αλλά στην περίπτωση αυτή, πρέπει να το στραγγίσουμε. Στο μίγμα αυτό βάζουμε ψιλοκομμένο μελισσόχορτο είτε ψιλοκομμένη φλούδα λεμονιού, τ’ αφήνουμε μερικές ώρες, και έπειτα τα στραγγίζουμε για να τα τοποθετήσουμε μέσα σ’ ένα μπουκάλι καλά κλεισμένο. Με το μίγμα αυτό τρίβουμε το κοφίνι είτε την κάσα για να τραβήξουμε τους αφεσμούς όταν βγαίνουν.
Μαθητής. Και μία άλλη ερώτηση, κ. καθηγητά. Σε μερικά χωριά κάνουν διάφορους κρότους και κάτι ιδιόρρυθμες φωνές για να καθίσει ο αφεσμός. Έχουν καμία επίδραση στον αφεσμό;
Καθηγητής. Οι κρότοι αυτοί και οι φωνές έχουν την αρχή τους από Ρωμαϊκό νόμο σύμφωνα με τον οποίο ένας μελισσοτρόφος, για να έχει δικαίωμα να παρακολουθήσει τον αφεσμό μέσα σε ξένη ιδιοκτησία και να αποδείξει ότι ανήκει σ’ αυτόν έπρεπε άμα έβγαινε ο αφεσμός, να κτυπήσει κανένα χάλκινο αντικείμενο, παρακολουθώντας συνάμα και τον αφεσμό, για να δείξει ότι είναι δικός του και να προληφθούν τα τσακώματα μεταξύ τους για την ιδιοκτησία του αφεσμού.
Αρκετά αποτελεσματικό στο σταμάτημα του αφεσμού είναι το πέταγμα νερού επάνω του με μικρή αντλία, είτε και το πέταγμα άμμου είτε χώματος δημιουργώντας, με τους τρόπους αυτούς, ένα είδος τεχνητής βροχής για να καθίσει γρήγορα ο αφεσμός, νομίζοντας ότι βρέχει.
Αν δεν πετύχουμε να πιάσουμε τον αφεσμό προτού καθίσει, πρέπει να μην καθυστερήσουμε πολύ στο μάζεμά του, γιατί, αν και κανονικά πρέπει να κάθεται τουλάχιστο μία ώρα, δεν αποκλείεται να φύγει και σε μισή ώρα, σπάνια βέβαια, αν κάνει μεγάλη ζέστη και οι αχτίνες του ήλιου πέφτουν κάθετα επάνω του.
Πηγή: Μελισσοκομική Ελλάς-Μαθήματα μελισσοκομίας/Τόμος Β’
