Amitraz ή Οξαλικό οξύ; Η πτώση της Βαρρόα ανά ημέρα. Οι μετρήσεις ενός Μοναχού
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ο πάτερ Δαβίδ, μοναχός στο Άγιο Όρος, θέλοντας να βοηθήσει ακόμα περισσότερο τους μελισσοκόμους, συνεχίζει τις μετρήσεις στην ημερήσια πτώση της βαρρόα.
Θυμίζουμε ότι μετρούσε την ημερήσια πτώση της βαρρόα χρησιμοποιώντας αυτοσχέδιες ταινίες αμιτράζης.
Το 2020, αφουγκράστηκε την αγωνία των μελισσοκόμων και τις διαφορετικές απόψεις ανάμεσα στους υποστηρικτές της αμιτράζης και του οξαλικού οξέως, τα δυο κυρίαρχα όπλα ενάντια στην βαρρόα, και θέλησε να συγκρίνει τις διαφορές ανάμεσα στα δυο σκευάσματα.
Χώρισε το μελισσοκομείο του σε δύο (2) όμοιες ομάδες. Προμηθεύτηκε από την αγορά τα πλέον εγκεκριμένα και γνωστά στους μελισσοκόμους σκευάσματα ταινιών με δραστική ουσία 1ον την αμιτράζη και 2ον το οξαλικό οξύ. Δεν αναφέρονται τα ονόματα των εμπορικών εταιριών, προς αποφυγή παρεξηγήσεων ή για να μην θεωρηθεί ότι διαφημίζεται κάποια εταιρεία που απεχει πολύ από τους στόχους της μελέτης αυτής.
Στόχοι της έρευνας ήταν:
- να μελετήσουμε τις διαφορές ως προς την αποτελεσματικότητα των δυο σκευασμάτων στην πτώση της βαρρόα σε βάθος χρόνου.
- να συγκρίνουμε τη συμπεριφορά των σμηνών ως προς την ανάπτυξη τους, την υγεία των μελισσών και την εμφάνιση άλλων ασθενειών (σηψηγονίες, κιμωλίαση κλπ).
- να δούμε εάν κάποιο από τα σκευάσματα επηρεάζει την αντικατάσταση βασιλισσών.
- να συγκρίνουμε τους πληθυσμούς των κυψελών της κάθε ομάδας στο τέλος του έτους.
- να συγκρίνουμε τις ετήσιες αποδόσεις σε μέλι, στο κτίσιμο των κερηθρών και την συλλογή γύρης.
Και οι 2 ομάδες μελισσοσμηνών ήταν στην ίδια τοποθεσία, στις μεταφορές που έγιναν μεταφέρθηκαν και οι δυο ομάδες, οι χειρισμοί ήταν οι ίδιοι. Η συλλογή των νεκρών βαρρόα πραγματοποιούταν σε ταψάκια ειδικά κατασκευασμένα και τοποθετημένα κάτω από τους διάτρητους πάτους των κυψελών.
Τα μελίσσια στο ξεκινημά τους ήταν ίδιας δυναμικότητας, 2όροφα με μέσο όρο πληθυσμού 18 πλαισίων.
Σε όλους τους πίνακες, όπου Α, Β, Γ, Δ είναι οι κυψέλες στις οποίες έγιναν επεμβάσεις με την αμιτράζη, και όπου Α1, Β1, Γ1, Δ1 είναι αυτές στις οποίες χρησιμοποιήθηκε το οξαλικό οξύ.
Η επέμβαση έγινε από 13 μέχρι 28 Μαϊου, δηλαδή 20 ημέρες πριν την έναρξη της ανθοφορίας της καστανιάς.
Τοποθετήθηκαν σε κάθε κυψέλη 3 πλαστικές ταινίες αμιτράζ (2 στην γονοφωλιά και 1 στον όροφο) σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσεως που αναγράφονται στην συσκευασία και 6 ταινίες οξαλικού (4 στην γονοφωλιά και 2 στο όροφο).
Δεν ανανεώθηκαν οι ταινίες καθ’ όλη την περίοδο της επέμβασης δηλ. μέχρι 28 Μαΐου ακολουθώντας πάντα τις οδηγίες χρήσεως της συσκευασίας.
Την πρώτη ημέρα της κάθε εφαρμογής ο πάτερ Δαβίδ τοποθετούσε παγίδες σε όλα του τα μελίσσια και επέλεγε τα 4 πιο προσβεβλημένα για να συνεχίσει τις μετρήσεις.
Α | Β | Γ | Δ | Σύνολο /ημέρα | Α1 | Β1 | Γ1 | Δ1 | Σύνολο /ημέρα | ||
βαρροα | βαρροα | ||||||||||
14-5-20 | 180 | 48 | 21 | 15 | 249 | 15 | 48 | 17 | 13 | 93 | |
15-5-20 | 0 | 18 | 0 | 0 | 33 | 12 | 45 | 25 | 8 | 90 | |
16-5-20 | 5 | 3 | 1 | 8 | 17 | 13 | 10 | 11 | 12 | 46 | |
17-5-20 | 5 | 13 | 3 | 7 | 28 | 7 | 13 | 8 | 11 | 39 | |
18-5-20 | 0 | 2 | 0 | 6 | 8 | 1 | 8 | 5 | 9 | 23 | |
19-5-20 | 2 | 6 | 1 | 6 | 15 | 5 | 4 | 9 | 4 | 22 | |
20-5-20 | 5 | 3 | 0 | 2 | 10 | 3 | 13 | 6 | 11 | 33 | |
21-5-20 | 0 | 2 | 0 | 6 | 8 | 1 | 8 | 5 | 9 | 23 | |
22-5-20 | 1 | 3 | 1 | 1 | 6 | 3 | 3 | 3 | 8 | 17 | |
23-5-20 | 3 | 3 | 3 | 4 | 13 | 1 | 6 | 8 | 8 | 23 | |
24-5-20 | 2 | 6 | 1 | 1 | 10 | 1 | 7 | 5 | 12 | 25 | |
25-5-20 | 2 | 6 | 2 | 3 | 13 | 3 | 2 | 11 | 4 | 20 | |
26-5-20 | 0 | 4 | 1 | 2 | 7 | 6 | 10 | 4 | 6 | 26 | |
27-5-20 | 1 | 1 | 0 | 2 | 4 | 3 | 8 | 7 | 7 | 25 | |
28-5-20 | 0 | 2 | 0 | 1 | 3 | 3 | 5 | 5 | 2 | 15 | |
|
| ||||||||||
Συνολο | 206 | 120 | 34 | 64 | 424 |
| 77 | 190 | 129 | 124 | 520 |
Πίνακας 1
Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι:
- Το οξαλικό οξύ στο σύνολο των βαρρόα έριξε 520 έναντι 424 της αμιτράζης δηλαδή μια διαφορά 22% περισσότερο.
- Στο Α μελίσσι της αμιτράζης την πρώτη ημέρα της εφαρμογής έπεσε ένας σημαντικός αριθμός βαρρόα 180 ενώ σε κανένα άλλο μελίσσι δεν παρατηρήθηκε τέτοια πτώση. Το ίδιο μελίσσι στις επόμενες ημέρες είχε ασήμαντη πτώση σε βαρόα.
- Στο οξαλικό οξύ η πτώση των βαρρόα ήταν σχεδόν σταθερή τις 4 πρώτες ημέρες ενώ στην αμιτράζη μόνο την πρώτη ημέρα είχε αξιόλογα αποτελέσματα
- ΄Οσο περισσότερο ανέπτυσσαν γόνο τα μελίσσια τόσο μειώνονταν ο αριθμός πτώσης των βαρρόα
Στην Καστανιά τα μελίσσια ενισχύθηκαν ισομερώς όλα με γόνους από τις παραφυάδες και έγιναν όλα τριόροφα. Αυτό το σημειώνουμε γιατί επηρεάζει τις επόμενες μετρήσεις των βαρρόα.
Επίσης σε όλα τοποθετήθηκαν από 6 άκτιστες κερήθρες τις οποίες όλα τις έκτισαν χωρίς να υπάρξει διαφορά από ομάδα σε ομάδα.
Όταν τελείωσε η ανθοφορία της Καστανιάς και τα μελίσσια ήταν 3οροφα, έγινε 2η επέμβαση. Τοποθετήθηκαν όπως και στην προηγούμενη επέμβαση 3 νέες ταινίες αμιτράζ και 6 ταινίες οξαλικού. Η καταπολέμηση διήρκησε μόνο 9 ημέρες γιατί μετά την 1η εβδομάδα η πτώση ήταν ασήμαντη. Αν δούμε τις μετρήσεις του Αυγούστου (πίνακας 3) εκτιμούμε ότι η πτώση μειώθηκε γιατί αυξήθηκε πολύ ο γόνος και η βαρρόα που επέζησε από την καταπολέμηση κρύφτηκε μέσα στο γόνο.
Α | Β | Γ | Δ | Σύνολο /ημέρα | Α1 | Β1 | Γ1 | Δ1 | Σύνολο /ημέρα | ||
βαρρόα | βαρρόα | ||||||||||
9-7-20 | 75 | 100 | 90 | 100 | 365 | 55 | 30 | 50 | 50 | 185 | |
10-7-20 | 10 | 15 | 15 | 15 | 55 | 50 | 10 | 20 | 20 | 100 | |
11-7-20 | 15 | 30 | 15 | 10 | 70 | 45 | 5 | 15 | 10 | 75 | |
12-7-20 | 5 | 10 | 20 | 15 | 50 | 50 | 20 | 10 | 10 | 90 | |
13-7-20 | 7 | 10 | 20 | 6 | 43 | 12 | 27 | 8 | 22 | 69 | |
14-7-20 | 10 | 8 | 12 | 4 | 34 | 16 | 17 | 18 | 15 | 66 | |
15-7-20 | 15 | 3 | 9 | 3 | 30 | 12 | 18 | 10 | 40 | ||
16-7-20 | 5 | 0 | 0 | 1 | 6 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | |
18-7-20 | 2 | 3 | 5 | 4 | 14 | 4 | 1 | 2 | 0 | 7 | |
|
|
| |||||||||
Συνολο | 144 | 179 | 186 | 158 | 667 |
| 244 | 128 | 134 | 127 | 633 |
Πινάκας 2
Επίσης παρατηρούμε ότι η αμιτράζη έχει άμεσα αποτελέσματα κυρίως την 1η ημέρα της εφαρμογής 360 (βαρρόα συνολικά) σε αντίθεση με το οξαλικό που αν και την πρώτη ημέρα είχε μόνο 185 εν τούτοις διατήρησε σε ικανοποιητικό αριθμό την πτώση των βαρρόα στις επόμενες 6 ημέρες (100, 75, 90, 69, 66, 40).
Τέλος παρατηρούμε ότι η συνολική διαφορά μεταξύ των 2 σκευασμάτων στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή είναι αμελητέα.
Γύρω στα τέλη Ιουλίου τα μελίσσια μεταφέρθηκαν περίπου 100 χιλιόμετρα μακριά από την Μονή και έτσι οι μετρήσεις πλέον γίνονταν σε κάθε επίσκεψη στο μελισσοκομείο αθροιστικά, περίπου κάθε εβδομάδα. Έτσι παρατηρήσαμε:
Α | Β | Γ | Δ | Σύνολο /εβδομάδα | Α1 | Β1 | Γ1 | Δ1 | Σύνολο /εβδομάδα | |||
βαρροα | βαρροα | |||||||||||
15-8-20 | 400 | 100 | 110 | 250 | 860 | 350 | 300 | 120 | 120 | 890 | ||
24-8-20 | 400 | 300 | 250 | 350 | 1300 | 300 | 30 | 100 | 160 | 590 | ||
31-8-20 | 12 | 230 | 45 | 90 | 377 | 270 | 25 | 75 | 75 | 445 | ||
Σύνολο | 812 | 630 | 405 | 690 | 2537 |
| 920 | 355 | 295 | 355 | 1925 | |
Πίνακας 3
Επειδή στην ομάδα που δέχονταν επεμβάσεις με αμιτράζ, παρ’ ότι έπεσαν περισσότερες βαρρόα σε σχέση με το οξαλικό, η κλινική εικόνα δεν ήταν καλή (παρουσιάστηκαν κοψόφτερες), κρίθηκε σκόπιμο και παράλληλα με τις ταινίες αμιτράζης τοποθέτηθηκαν και 2 καινούριες ταινίες οξαλικού, ενώ η ομάδα οξαλικού έμεινε ως είχε με τις αρχικές της ταινίες.
Α | Β | Γ | Δ | ΣΥΝΟΛΟ | Α1 | Β1 | Γ1 | Δ1 | ΣΥΝΟΛΟ | ||
7-9-20 | 120 | 230 | 200 | 30 | 580 | 60 | 5 | 200 | 5 | 270 | |
14-9-20 | 70 | 140 | 135 | 35 | 380 | 20 | 5 | 60 | 10 | 95 | |
Σύνολο | 190 | 370 | 335 | 65 | 960 | 80 | 10 | 260 | 15 | 365 |
Πίνακας 4
Βλέπουμε ότι το σύνολο των βαρρόα αυξήθηκε και στα τέσσερα μελίσσια (Α, Β, Γ, Δ) της αμιτράζης, στα οποία προστέθηκαν και 2 ταινίες οξαλικού, ενώ στην ομάδα Α1, Α2, Α3, Α4 που παρέμειναν με τις αρχικές τους ταινίες (οξαλικού) η πτώση ήταν αναμενόμενη.
Αυτή η παρατήρηση οδήγησε τον πάτερ ώστε να κάνει εναλλαγή των φαρμάκων και στην ομάδα της αμιτράζης να τοποθετήσει ταινίες οξαλικού στην δε του οξαλικού να βάλει ταινίες αμιτράζης. Τα αποτελέσματα μας άφησαν άφωνους. ΄Ετσι στον πίνακα 5 παρατηρούμε:
Εναλλαγή φαρμάκων
Α | Β | Γ | Δ | Σύνολο | Α1 | Β1 | Γ1 | Δ1 | Σύνολο | ||
βαρρόα | βαρρόα | ||||||||||
22-9-20 | 110 | 200 | 100 | 120 | 530 | 10 | 2 | 12 | 5 | 29 | |
Πίνακας 5
Στα σμήνη Α, Β, Γ, Δ, αυτά δηλαδή που όλη την προηγούμενη περίοδο η καταπολέμηση γίνονταν με αμιτράζη, αφού αφαιρέθηκαν οι ταινίες αμιτράζης και προστέθηκαν 4 καινούριες ταινίες οξαλικού, η πτώση σε διάστημα 7 ημερών (από τις 15 μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου) ήταν συνολικα 530 βαρρόα ενώ στην ομαδα Α1, Β1, Γ1, Δ1 η πτώση ήταν σχεδόν μηδενική μόνο 29 βαρρόα.
Ο Πάτερ έκρινε σκόπιμο να σταματήσει την θεραπεία στην ομάδα του οξαλικού εφ’ όσον η πτώση των βαρρόα ήταν σχεδόν αμελητέα και να συνεχίσει την θεραπεία στην ομάδα που μέχρι τώρα γινόνταν με αμιτράζη, αντικαθιστώντας τις ταινίες αμιτραζης με οξαλικό.
Έτσι ακουλουθούν οι παρακάτω μετρήσεις στην πρώτη ομάδα του μελισσοκομείου:
Α | Β | Γ | Δ | Σύνολο | |
28-9-20 | 140 | 150 | 75 | 70 | 435 |
5-10-20 | 85 | 65 | 40 | 30 | 220 |
12-10-20 | 3 | 20 | 35 | 5 | 63 |
Συνολο | 228 | 235 | 150 | 105 | 718 |
Πίνακας 6
Παρατηρούμε ότι και εδώ η πτώση των βαρρόα μειώθηκε στο ελάχιστο.
Ήδη προχώρησε το Φθινόπωρο και άνθισε η ακονιζιά, ο κισσός, το αρκουδόβατο, τα μελίσσια ανέπτυσσαν γόνους και αφέθηκαν να ξεκουραστούν χωρίς καμία επέμβαση. Αυτή την χρονική περίοδο τα σμήνη είναι κατά μέσο όρο 14 πλαισίων πληθυσμού.
Στην μελισσοκομική πρακτική του πατρός Δαβίδ είναι τα πολύ δυνατά σμήνη για ξεχειμώνιασμα και όσο το δυνατόν πιο καθαρά από βαρρόα. ΄Ετσι αρχές Νοεμβρίου όλα του τα μελίσσια τα συνένωσε με μια παραφυάδα 10 πλαισίων που διατηρούσε στο μελισσοκομείο του για αυτό τον σκοπό. Τώρα τα μελίσσια του έγιναν ασφυκτικά 20αρια και ορισμένα εξ αυτών 25 πλαισίων. Ανανεώθηκαν δε όλες οι βασίλισσες.
Σημειώνεται ότι και τις παραφυάδες τις είχε χωρισμένες σε 2 ισομεγέθεις ομάδες αμιτράζης και οξαλικού και έγιναν παρόμοιες επεμβάσεις με αυτές του υπόλοιπου μελισσοκομείου. Στις παραφυάδες οι αριθμοί πτώσης των βαρρόα ήταν αναλογικά λιγότερες λόγω του μεγέθους του πληθυσμού.
Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι παραφυάδες δημιουργήθηκαν αρχές Μαϊου, 4 πλαισίων η κάθε μία, και όλες είχαν την ίδια ανάπτυξη (10 πλαισίων τον Οκτώβριο) ανεξαρτήτως των επεμβάσεων για την βαρρόα.
Καθ' όλη την διάρκεια του έτους στο σύνολο του μελισσοκομείου είχαμε 4 αντικαταστάσεις βασιλισσών, 2 από κάθε ομάδα, γεγονός που δείχνει ότι δεν επηρέασε κάποιο φάρμακο περισσότερο από το άλλο τις βασίλισσες.
Η τελευταία επέμβαση έγινε μόνο με ταινίες οξαλικού οξέος σε όλα του τα σμήνη, (συνενωμένα ασφυκτικά 20αρια), ανεξαρτήτως ομάδας και οι μετρήσεις φαίνονται στον πίνακα 7.
Β α ρ ρ ό α | Σύνολο | ||||
4-11-20 | 100 | 50 | 50 | 70 | 270 |
9-11-20 | 90 | 240 | 85 | 185 | 600 |
16-11-20 | 70 | 100 | 80 | 90 | 340 |
23-11-20 | 50 | 100 | 60 | 30 | 240 |
1-12-20 | 40 | 25 | 40 | 40 | 145 |
Συνολο | 350 | 515 | 295 | 420 | 1595 |
Πίνακας 7
Συμπεράσματα
Η Βαρρόα αν και υπάρχει δεκαετίες στην μελισσοκομία εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στον μελισσόκομο χωρίς την δυνατότητα ουσιαστικής καταπολέμησης.
Είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από ότι εμπειρικά αντιλαμβάνεται ο μελισσοκόμος, αν προσέξουμε ότι υπάρχει μελίσσι στο οποίο μετρήθηκαν περισσότερες από 2000 βαρρόα στην διάρκεια του έτους.
Συγκριτικά με τα 2 φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν δεν παρατηρήθηκαν ουσιαστικές διαφορές.
Ούτε στο κτίσιμο των κερηθρών (και στις 2 ομάδες έκτισαν από 6 κερήθρες το κάθε μελίσσι), ούτε στην συμπεριφορά των βασιλισσών. Οι αντικαταστάσεις που έγιναν ήταν ισομερώς και στις 2 ομάδες.
Η ανάπτυξη των σμηνών ήταν η ίδια καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Οι παραφυάδες αναπτύχθηκαν ομοιόμορφα και τέλος Φθινοπώρου είχαν τον ίδιο πληθυσμό.
Σε καμία ομάδα δεν παρουσιάστηκε πρόβλημα με άλλου είδους ασθένεια (π.χ. συψηγονία, κιμωλίαση κλπ.).
Η συλλογή γύρης έγινε ισόποσα και στις 2 ομάδες.
Στην απόδοση σε μέλι ανά κυψέλη δεν παρατηρήθηκαν διαφορές. Το μέλι που τρύγησε ο πάτερ ήταν ανοιξιάτικο ρείκι, καστανιά, και πεύκο. Δεν ευνόησαν οι συνθήκες να συλλέξει σουσούρα και κούμαρο. Έτσι η ανά κυψέλη απόδοσή του διαμορφώθηκε στα 60 κιλά ανά κυψέλη χωρίς καθόλου τροφοδοσία ή υποκατάστατα γυρεόπιτας.
Ο πάτερ επαναλαμβάνει όπως και πέρυσι ότι δεν διεκδικεί τον τίτλο μιας επιστημονικής μελέτης, αλλά εκφράζει την αγωνία ενός απλού μελισσοκόμου που ενδιαφέρεται να κατανοήσει το πρόβλημα βαρρόα και πώς μπορεί να το αντιμετωπίσει, παράγοντας όσο το δυνατόν καθαρότερα προϊόντα.
Εγώ προσωπικά θέλω να ευχαριστήσω τον πατέρα Δαβίδ για την πρωτοβουλία του να συγκρίνει τα 2 κυρίαρχα φάρμακα της Ελληνικής αγοράς για την βαρρόα και τα αποτελέσματα των μετρήσεών του να τα μοιραστεί με τους μελισσοκόμους.
Ζώντας την αγωνία του για τα αποτελέσματα της προσπάθειάς του, τον πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε παράλληλα με τα άλλα διακονήματά του και τα πνευματικά του καθήκοντα, το ρίσκο που έλαβε μήπως κάποια από τα μελίσσια του χαθούν ή έχει μειωμένη παραγωγή, με την συνεργασία μου μαζί του, κατανόησα ακόμα περισσότερο την βαρρόα, αν και συμβιώνω 42 ολόκληρα χρόνια μαζί της, και ωφελήθηκα ως προς την διαχείριση του δικού μου μελισσοκομείου.
Θεωρώ ότι είναι μια ανιδιοτελής προσφορά αγάπης του πατρός Δαβίδ στην Ελληνική μελισσοκομία και στον Έλληνα μελισσοκόμο.
«ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τὸ ἀγαθόν …ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας λαλεῖ τὸ στόμα αὐτοῦ»