Έμπειρος μελισσοκόμος από την Κύπρο χαρίζει απλόχερα μελισσοκομική γνώση
Του Παύλου Νεοφύτου
Όταν έφτασα στο περιβόλι του Αντώνη Ηλία, δίπλα ακριβώς από το φράγμα της Άχνας, τον ρώτησα πώς γίνεται να ανοίξουμε κυψέλες χωρίς στολή.
Εκείνος μου είπε πως ήρθα σε καλή περίοδο για επιθεώρηση κυψελών με γυμνά χέρια, αφού η νεκταροέκκριση των ανθών είναι μεγάλη, γεγονός που ηρεμεί τις μέλισσές του.
Επίσης είναι και κάτι άλλο πολύ σημαντικό: είναι βασιλοτρόφος, έτσι μέχρι κάποιο βαθμό μπορεί και παράγει μέλισσες με γονίδια λιγότερης επιθετικότητας, ενώ είναι από τους ελάχιστους στην Κύπρο που ασκεί τεχνητή γονιμοποίηση βασίλισσας με σπερματοζωάρια κηφήνα δικής του επιλογής.
Είναι μελισσοκόμος 50 περίπου χρόνια.
Το κυπριακό μέλι
Φτάνουμε στην πρώτη κυψέλη που θα επιθεωρήσει ο κ. Ηλία.
Βγάζει με προσοχή το εξωτερικό καπάκι και το τοποθετεί στη διπλανή κυψέλη, μαζί με όσες μέλισσες πατούν στο εσωτερικό του.
Βγάζει τα πλαίσια ένα-ένα και τα εξετάζει.
Επιθεωρεί τις μέλισσες, τα κελιά, τις προνύμφες, τις νύμφες, τα αβγά, τη γύρη.
Όσο παίρνει αυτή η διαδικασία οι μέλισσες δεν είναι επιθετικές: κρατώντας σηκωμένο ψηλά το πλαίσιο τού επιτρέπουν να τις παραμερίζει κάθε τόσο ελαφρώς με το δάχτυλό του, για να παρατηρήσει το αποθηκευμένο μέλι μέσα στις κηρήθρες, σφραγισμένο με κερί και ασφράγιστο, καθώς οι μέλισσες χώνουν μέσα τα κεφάλια τους και το αποθηκεύουν σταγόνα-σταγόνα.
«Αν το μελίσσι πεινά είναι πολύ πιο επιθετικό, ενώ αν έχει αρκετές προμήθειες από μέλι είναι πολύ πιο ήρεμο», λέει, ενώ συνεχίζει να εξετάζει.
«Δηλαδή αν ερχόμασταν πριν δυο - τρεις μήνες σε αυτό το μελίσσι που ανοίξαμε τώρα, όταν δεν υπήρχε αρκετή ανθοφορία, δεν θα μας άφηνε να πλησιάσουμε σε απόσταση μικρότερη των είκοσι μέτρων».
Γενικά για το κυπριακό μέλι τι έχεις να παρατηρήσεις, κ. Αντώνη;
Κοίταξε, όλα τα μέλια είναι άριστης ποιότητας, φτάνει να μην επέμβει ο άνθρωπος να τα καταστρέψει. Εντάξει, το κυπριακό έχει περισσότερο άρωμα, λόγω βασικά των ξηροθερμικών συνθηκών που υπάρχουν στην Κύπρο, επίσης έχει ελάχιστη υγρασία.
Ο κόσμος υποψιάζεται πολλές φορές το μέλι.
Υπάρχει τρόπος να καταλάβουμε πότε ένα μέλι είναι νοθευμένο; Κάποιοι λένε ότι με τη γεύση μπορούν να το αναγνωρίσουν.
Καμία σχέση. Μπορεί να αγοράσεις ένα μέλι με τέλεια γεύση και να μην είναι καν μέλι. Για παράδειγμα πριν δυο χρόνια αγόρασα ένα μέλι τέλειο σε γεύση, στην ετικέτα αναγραφόταν θυμάρι 100%, και τελικά ήταν σιρόπι μαζί με θυμόλη, η οποία είναι τοξική. Ο μόνος τρόπος για να αντιληφθούν τη γνησιότητα είναι η εξειδικευμένη χημική ανάλυση.
Και το άλλο για το οποίο ο κόσμος έχει κάποια αντίληψη είναι η κρυστάλλωση του μελιού. Κάποιοι λένε πως όταν κρυσταλλώσει είναι γνήσιο, άλλοι πως θερμαίνεται.
Καμία σχέση. Και οι δύο είναι λανθασμένοι.
Όλα τα μέλια στην Κύπρο κρυσταλλώνουν.
Είτε νοθευμένο είτε γνήσιο.
Γιατί κρυσταλλώνει ένα μέλι;
Είναι ο συνδυασμός φρουκτόζης με γλυκόζη.
Όσο πιο αυξημένη είναι η γλυκόζη τόσο πιο εύκολα κρυσταλλώνει.
Και η υγρασία παίζει ρόλο, αλλά περισσότερο η αυξημένη γλυκόζη.
Για παράδειγμα το μέλι λαψάνας κρυσταλλώνει μέσα στις κηρήθρες, ιδίως στα ακρινά πλαίσια, ενώ όταν είναι λίγο κρύος ο καιρός δεν βγαίνει από τις κηρήθρες, γίνεται όπως την πέτρα, ούτε οι μέλισσες μπορούν να το φάνε τότε.
Είναι ένα τέλειο, απίθανο μέλι, αλλά κρυσταλλώνει.
Είναι από φυσικό του.
Κι αν το βράσεις στους 2.000 βαθμούς πάλι θα κρυσταλλώσει.
Η πορτοκαλιά, για παράδειγμα, στους 22 βαθμούς ξεκινά και κρυσταλλώνει, ενώ το θυμάρι μπορεί να θέλει να πάει στους 5 - 10 βαθμούς για να κρυσταλλώσει.
Όλα τα μέλια κρυσταλλώνουν, δεν υπάρχει μέλι που δεν θα κρυσταλλώσει 100%.
Αποθήκευση και σφράγισμα μελιού από τις εργάτριες.
«Αλίμονο εάν η μέλισσα κέντριζε οπουδήποτε»
Στη συνέχεια κατευθυνόμαστε προς μια άλλη σειρά από κυψέλες. Μαζί μας και το λυκόσκυλο, ο Μαξ, ο οποίος αν και δεν φοβάται οτιδήποτε άλλο, τις μέλισσες που τον κεντρίζουν συχνά τις τρέμει.
«Ο κόσμος δεν πρέπει να φοβάται τη μέλισσα», τονίζει στον «Π» το αφεντικό του. «Το μελίσσι μόνο σε μια ακτίνα γύρω από την κυψέλη μπορεί να είναι επιθετικό – και αυτό εξαρτάται, μπορεί να είναι στο ένα μέτρο, άλλο στα δύο, άλλο στα τρία, άλλο στα δέκα.
Εάν πας σε ένα δέντρο το οποίο είναι φορτωμένο μέλισσες δεν θα δοκιμάσει ούτε καν να έρθει πάνω σου η μέλισσα.
Αλίμονο εάν η μέλισσα κέντριζε οπουδήποτε. Και όταν τη βλέπεις να έρχεται πάνω σου, απλώς προσπαθεί να φύγει και μπορεί να χτυπήσει άθελα πάνω σου.
Μόνο στην Κύπρο δυστυχώς έχουμε τη νοοτροπία 'εν να μας φαν οι μέλισσες'».
Ο κ. Ηλία ομολογεί πως δεν θα ξεχάσει ποτέ την εμπειρία του πριν από 50 περίπου χρόνια, όταν για πρώτη φορά στη ζωή του πήγε να τρυγήσει μέλι.
Ήταν τέσσερις κυψέλες σε ένα περιβόλι στην κατεχόμενη σήμερα Άχνα, μερικά χιλιόμετρα μακριά από το περιβόλι στο οποίο βρισκόμαστε.
«Ξέχασα να δέσω τη στολή στη μέση και αμέσως, μόλις ανοίξαμε την κυψέλη, οι μέλισσες μπήκαν από εκεί μέσα στη στολή», αναφέρει.
«Το περιβόλι από το σπίτι είναι 2-3 χιλιόμετρα. Έτρεχα μέσα από τα περβόλια ώς το χωριό, εβουρούσαν με οι μέλισσες», λέει γελώντας.
«Ουδέποτε βγάλαμε αρκετό μέλι από εκείνα τα μελίσσια!», λέει. «Το λοιπόν, αν είχαμε τις σημερινές μέλισσες, θα έβγαζε 100 κιλά μέλι η κάθε κυψέλη με τόση ανθοφορία την εποχή εκείνη», αναφέρει.
Η Αpis melifera cypria που χάσαμε
Το περιστατικό του κ. Αντώνη μάς δίνει, όπως λέει, μερικά από τα χαρακτηριστικά -συγκεκριμένα την επιθετικότητα και τη λίγη παραγωγή μελιού της ντόπιας κυπριακής μέλισσας Αpis melifera cypria, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, χάθηκε λόγω της συστηματικής εισαγωγής ξένων ειδών βασιλισσών από πολλούς μελισσοκόμους.
Βέβαια, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί για όσους εισήγαγαν και εισάγουν ξένα είδη να έχουν πετύχει στην αρχή μεγαλύτερη παραγωγή μελιού, λιγότερη σμηνουργία (η εγκατάλειψη του σμήνους από μέρη αυτού, κάτι που δημιουργεί αδύνατα σε αριθμό μελισσών μέρη και άρα καθόλου ή ελάχιστη παραγωγή μελιού κατά τη διάρκεια κάθε νεκταρορροής), περισσότερη παραγωγή γόνου από τις βασίλισσες και ευκολία στους χειρισμούς από τον μελισσοκόμο, αφού τα ξένα είναι πιο ήρεμα, αλλά με την πάροδο του χρόνου οι μέλισσές τους απομακρύνονται από το καθαρόαιμο γονίδιο ώστε όλα αυτά να χάνονται και να δημιουργούνται ζημιές: γίνονται πιο επιθετικά τα μελίσσια και αυξάνεται η σμηνουργία.
«Απ’ ό,τι ακούω είναι παγκύπρια φέτος η σμηνουργία, τεράστιο πρόβλημα που θα το αντιμετωπίσουμε στα επόμενα χρόνια», τονίζει.
«Είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται η μεγάλη πλειονότητα των μελισσοκόμων», λέει. «90-95% δεν αντιλαμβάνονται τη ζημιά που κάνουν.
Διότι έρχεται και σου λέει 'θέλω μια τέλεια βασίλισσα!'. Δεν υπάρχει τέλεια βασίλισσα, ούτε τέλεια μέλισσα.
Είναι ένας αγώνας συνεχόμενος κατά τον οποίο με τα χρόνια προσπαθείς να βελτιωθείς ελάχιστα κάθε χρόνο με βασιλοτροφία.
Μα και πάλι, εκείνη η βασίλισσα από όπου έκανες βασιλοτροφία από πού προέρχεται; Πόσο σταθεροποιημένα είναι τα γονίδια;
Αν πάρεις μία βασίλισσα της οποίας τα γονίδια δεν είναι σταθεροποιημένα, τότε βγάζεις τα μάτια σου μόνος σου στην ουσία.
Δημιουργείς εύκολα ένα πρόβλημα στον εαυτό σου, το οποίο δεν μπορείς να αλλάξεις».
Μπορείτε να βρείτε τη βασίλισσα;
Η ανάπτυξη του φράγματος - το «πάρκο της μέλισσας»
Κλείνουμε και αφήνουμε πίσω μας την κυψέλη, προχωρώντας κατά μήκος των ορίων του περιβολιού με το φράγμα της Άχνας.
Ο κ. Αντώνης σχεδιάζει να δημιουργήσει θεματικό πάρκο της μέλισσας, το οποίο πιστεύει ότι θα αποτελέσει την αρχή για να αναπτυχθεί το φράγμα.
Ήδη έχει εξασφαλίσει τη σχετική πολεοδομική άδεια.
«Είναι κάτι το οποίο θα προσφέρει όχι μόνο στον τουρίστα, αλλά και στον ντόπιο πληθυσμό, κάτι διαφορετικό, ένας εναλλακτικός τρόπος τουρισμού, πολύ διαφορετικός από αυτόν που ξέρουμε», λέει.
«Το φράγμα έχει τρομερές προοπτικές, έχουμε σχέδιο για δενδροφύτευσή του, βάσει προγραμμάτων του Δασονομείου. Θέλει όμως υπομονή γιατί δεν είναι κάτι που θα γίνει μέσα σε έναν χρόνο, θέλει μια δεκαετία περίπου για να υλοποιηθεί το έργο πλήρως».
Το φράγμα της Άχνας.
Μελίσσια και κλιματική αλλαγή
«Ο μελισσοκόμος αντιλαμβάνεται την κλιματική αλλαγή.
Την τελευταία δεκαετία βλέπω τις χρονιές ανομβρίας τη μία πίσω από την άλλη.
Βασικά είχαμε έναν βροχερό χρόνο, τα άλλα χρόνια είχαμε ανομβρία».
«Η φετινή μελισσοκομική χρονιά στην περιοχή μας ξεκίνησε άσχημα, δεν είχε βροχές και απογοητευτήκαμε στην αρχή, μετά ήταν αρκετά καλή, μέχρι τις 10 του Γενάρη, μετά πήγαμε πίσω. Γενικά ο μελισσοκόμος, όπως και οι γεωργοί, εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες.
Ό,τι μέλισσα και να έχεις, ακόμη και την καλύτερη, αν δεν έχεις την κατάλληλη χλωρίδα από τις καιρικές συνθήκες, δεν θα βγάλεις μέλι. Και δεν υπάρχει μια σταθερή ανθοφορία σε έναν τόπο, εκτός κι αν τα γυρίζεις τα μελίσσια παγκύπρια, και πάλι κι εκείνο, αν δεν βρέξει, το ίδιο αποτέλεσμα θα φέρει».
Είσαι μέρος της διαδικασίας
Τόσα χρόνια η μελισσοκομία τι σου πρόσφερε κύριε Αντώνη;
Περισσότερο ηθική ικανοποίηση.
Κοίταξε, αν δεν σου αρέσει η μελισσοκομία, μην ασχοληθείς, πάντα ήταν μεράκι, είναι και πάντα θα είναι κάτι το οποίο μου αρέσει.
Εγώ ικανοποιούμαι μόνο να ανοίξω την κυψέλη και να δω ότι έχει κηρήθρες άσπρες, κι ας μην βγάλει μέλι, γιατί βλέπω ότι είναι ένα μελίσσι το οποίο προοδεύει.
Απλώς βλέπω εκείνη την κοινωνία, εκείνους τους κόπους μου ειδικά όταν βλέπω αν πετυχαίνουν ή όχι οι βασίλισσες που δημιουργώ.
Η αξία αυτή είναι!
Απλώς να δουλέψεις, να προσφέρεις, να δεις ότι είσαι μέρος εκείνης της διαδικασίας ανάπτυξης του μελισσιού και ότι πάει καλά.
Είσαι μέσα στη φύση, γιατί αν δεν σου αρέσει η φύση ή η μέλισσα, μην ασχοληθείς καθόλου, η φύση και η μέλισσα πάνε μαζί.
Έχεις συνεχιστή;
Ναι, είναι ο γιος μου.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε βίντεο από τις επιθεωρήσεις των κυψελών του κ. Αντώνη Ηλία:
Πηγή
https://politis.com.cy/
Στηρίξτε τον Melissocosmos κάνοντας like πατήστε το πλήκτρο (ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ)...