Γράφει ο Γιάννης Μπατσής
Δάσκαλος μελισσοκόμων
Αιτιολογικός παράγοντας
νόσος Nosema στην U.S. μελισσών προκαλείται από ένα ή και τους δύο μύκητες που ονομάζονται
apis Nosema ceranae και Nosema. Τα είδη Nosema είναι και στίς δύο περιπτώσεις μύκητες-όπως, ενδο-κυτταρικά παράσιτα που περιορίζονται σε συγκεκριμένα είδη ξενιστών. Η apis Nosema ceranae και Ν δεν μπορούν να εκτρέφονται ή νά καλλιεργούνται στο εργαστήριο, όπως είναι δυνατόν με τα περισσότερα βακτηρίδια και άλλους μύκητες.
Μπορούν να πολλαπλασιάζονται και σε ζωντανές μέλισσες μέσου του εντέρου τους, και ίσως και σε άλλα κύτταρα.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι, όπως η Nosema bombi στις
αγριομέλισσες, και N. ceranae μπορεί να μολύνει άλλους ιστούς μέλισσας, αλλά αυτό εξακολουθεί να είναι τεκμηριωμένο.
Κύκλος ζωής
Όταν μια μέλισσα καταπίνει σπόρια Nosema, τα σπόρια φιλτράρονται έξω από το σάκο (στομάχι μελιού) από την
proventricular βαλβίδα και απελευθερώνεται στο έντερο. Οι ακριβείς φυσικές και χημικές συνθήκες στο μεσέντερο μελισσών διεγείρουν τη βλάστηση. Ο οργανισμός διεισδύει σε ένα κύτταρο μέσου του εντέρου και μεγαλώνει απορροφώντας θρεπτικά στοιχεία από αυτό το κύτταρο. Το παράσιτο αυξλανει στο μέγεθός του μέχρι να είναι αρκετά μεγάλο για να μπορεί να διαιρεθεί στο μισό. Κάθε νέο παράσιτο συνεχίζει αυτή τη διαδικασία πολλαπλασιασμού μέχρι οιθρεπτικές ουσίες στο
κυττάρων που αρχίζουν να εξαντλούνται.
Αυτό το ερέθισμα προκαλεί σποροπαραγωγή . Ανάλογα με το είδος της Nosema.
Περίπου 100 σπόρια μπορούν να αρχίσουν να αναπτύσσονται ήδη σε τέσσερις ημέρες μετά τη μόλυνση ή μέχρι και εννέα ημέρες το αργότερο.
Μερικά από τα πρώτα, με λεπτά τοιχώματα σπόρια φαίνεται να βλαστάνουν μέσα στα
μολυσμένα κύτταρα, στέλνοντας πολικά νήματα τους σε γειτονικά κύτταρα σχηματίζοντας αλυσίδα . Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να κάνουν να ανοίξουν
δρόμο τους μέσα στην κοιλότητα του σώματος, μολύνοντας άλλους ιστούς, τουλάχιστον σε αγριομέλισσες. η θρεπτικά συστατικά εξαντλημένα κύτταρα-ξενιστές ρήξη. Στο περιβάλλον ανθεκτικά, τα παχιά τοιχώματα σταα σπόρια απελευθερώνονται στο αυλό μέσο έντερο για να ξεκινήσει η διαδικασία, και πάλι, ή να αποβάλλονται προς τα έξω. Βαριά μολυσμένο εργάτρια
μέλισσα μπορεί να περιέχει ένα πλεόνασμα 50 εκατ σπόρια. Ο κατεστραμμένος εντερικός ιστός υπόκειται σε δευτερογενείς λοιμώξεις και «δυσεντερία» (καφέ κηλίδες διάρροια στα πλαίσια και το εξωτερικό της κυψέλης) είναι ένα πολλυ καλό κοινό σημάδι της μόλυνσης με Nosema apis, αλλά δεν έχουμε δει με Ν ceranae. Οι μέλισσες με μόλυνση βαριάς προσβολής με N. apis
αφοδεύουν και μέσα στην κυψέλη, μολύνοντας τα πλαίσια και την κυψέλη με τα εκατομμύρια των μολυσματικών σπορίων.
Οι επιδράσεις στην Αποικία με λοιμώξεις Nosema έχουν συγκεκριμένες αρνητικές επιπτώσεις στις μέλισσες.
Οι εργάτριες μέλισσες που καταναλώνουν σπόρια όταν είναι λιγότερο από μία εβδομάδα παλιά κανονικά δεν αφομοιώσει τα τρόφιμα καλά και δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν σίτιση γόνου με εκκρίσεις τροφίμων.
Μολυσμένες μέλισσες έχουν την τάση να παρακάμψουν την εκτροφή γόνου την φάση της ζωής
και να γίνουν συλλέκτριες σε πολύ νεαρή ηλικία. διάρκεια ζωής τους μπορεί να μειωθεί μέχρι και 78%.
Νεαρές βασίλισσες που καταναλώνουν Nosema apis σπόρια συνήθως έχουν αντικατασταθεί μέσα σε ένα μήνα. Σε κλίματα όπου ο χειμώνας απαγορεύει έξοδο για πολλούς μήνες, οι αποικίες συχνά πηγαίνουν queenless και λιγοστεύουν πολύ γρήγορα στις αρχές της άνοιξης.
Απο την εμπειρία μας. Όταν υψηλά ποσοστά των εργατριών έχουν μολυνθεί και ο αριθμός των σπορίων υπερβαίνει τα δέκα εκατομμύρια σπόρια ανά μέλισσα, σημαντικός αριθμός των αποικιών
θα πεθάνουν ή θα χάσουν βασίλισσες κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
ΠΡΌΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΊΑ.
Η Νοζεμίαση είναι λοιμώδες νόσημα μεταδοτικό εύκολα στις μέλισσες. Αποτελεί συχνή ασθένεια των μελισσών μας, με συμπτώματα πολλές φορές μη εμφανή, που μπορούν να μας δημιουργήσουν δυσάρεστες εκπλήξεις.
Διάγνωση της Νοζεμίασης στα αρχικά της στάδια αλλά και πολλές φορές σε προχωρημένη προσβολή, δε μπορεί να γίνει εμπειρικά και χρειάζεται εργαστηριακός έλεγχος ενός δείγματος μελισσών στο μικροσκόπιο. Μια εμπειρική εξέταση όταν η προβολή είναι μεγάλη είναι η αφαίρεση του εντερικό σωλήνα και η εξέταση τους στο φώς.Όταν ο δωλήνας έχει διαφανή λευκό χρώμα τότε το δίγαμμα είναι θετικό.Όταν όμως ο σωλήνας στο φώς έχει σκούρο καφέ χρώμα το δείγμα είναι αρνητικό.
Επίσης όταν στην είσοδο και στα τοιχώματα της κυψέλης είναι σκούρες καφέ κηλίδες από περιττώματα των ασθενών μελισσών το δείγμα είναι ύποπτο.
Kάποια επίσης απο τα συμπτώματα που ίσως δούμε είναι η απότομη μείωση του πληθυσμού, νεκρές μέλισσες και διάρροια.
Η πρόληψη της Νοζεμίασης έχει μεγαλύτερη σημασία απο την θεραπεία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φτάσουμε σε τέτοιο βαθμό προσβολής ώστε να μιλάμε για θεραπεία.
Τα προληπτικά μέτρα είναι τα εξής:
Α. Φροντίδα των μελισσών, σωστοί χειρισμοί, μεταφορά σε ανθοφορίες, δυνάμωμα και καθαριότητα.
Β. Αποφεύγουμε τη μεταφορά μελισσών σε υγρά μέρη, μιας και η ασθένεια ευνοείται πολύ απο την υγρασία. Ξεχειμώνιασμα σε προσήλιο μέρος και ζεστό. Τοποθετούμε τις κυψέλες με ελαφρά κλίση προς τα μπρός, για να μην λιμνάζουν μέσα νερά της βροχής.
Γ. Καλός αερισμός των κυψελών, δεν κλείνουμε σιτες αερισμού. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάτους με σίτα, ιδιαίτερα στις πιο νότιες περιοχές.
Δ. Δεν τροφοδοτούμε ούτε με σιρόπι ούτε με ζαχαροζύμαρο τους χειμερινούς μήνες.
Μόνο σε περίπτωση λοιμοκτονίας μόνο με ζαχαροζύμαρο
Ε. Κάνουμε σωστή καταπολέμηση του Βαρρόα τον χειμώνα και σωστό ξαλάφρωμα τους καλοκαιρινούς μήνες αν είναι δυνατό.
Ζ. Αποφεύγουμε μετακινήσεις σε περιοχές που γίνονται ψεκασμοί με φυτοφάρμακα.
Η. Θυμόλη σε κάθε διεγερτική τροφοδοσία!
Την άνοιξη και το φθινόπωρο όταν τροφοδοτούμε διεγερτικά, διαλύουμε 1gr κρυσταλλικής θυμόλης σε λίγο καθαρό οινόπνευμα και το προσθέτουμε σε 15 λίτρα σιροπιού. Η θυμόλη διαλύεται στο οινόπνευμα και όχι στο νερό. Ταϊζουμε κάθε μελίσσι με περίπου 3 κιλά απο το σιρόπι αυτό. Το σιρόπι δεν το δίνουμε όλο κατευθείαν, αλλά το δίνουμε σε μικρές ποσότητες λίγο-λιγο μέσα σε ένα διάστημα 15 περίπου ημερών (διέγερση). Bέβαια οι απόψεις διίστανται πάνω στην θεραπεία αυτή. Κάποια επιστημονικά εργαστήρια την προτείνουν ώς ασφαλές μέσο αντιμετώπισης και κάποια άλλα εργαστήρια διαφωνούνε. Ο χρόνος βέβαια θα δείξει....
Θ. Απόσυρση των παλαιών μαύρων πλαισίων κεριού.
Ι. Δεν μεταφέρουμε πλαίσια και γόνο απο μελίσσια ύποπτα ασθενειών, σε άλλα μελίσσια. Επίσης τέτοια μελίσσια ύποπτα και αδύναμα δεν τα συνενώνουμε. Καλό οείναι να τα απομακρύνουμε απο το μελισσοκομείο μας σε άλλη τοποθεσία για ανάρρωση.
Κ. Απολύμανση των χρησιμοποιημένων πατωμάτων και κυψελών με φλόγιστρο, πρίν τα αποθηκεύσουμε στην μελισσοκομική αποθήκη.
Λ. Απολύμανση των αποθηκευμένων πλαισίων εξατμίζοντας Οξικό Οξύ. Για κάθε πάτωμα πλαισίων αφήνουμε σε ένα δοχείο 100ml Οξικού οξέος να εξατμιστούν για 8 ημέρες και μετά τα πατώματα τα πρέπει να αεριστούν για 2 ημέρες.
Μ. Τα μελίσσια που πάνε στα πεύκα πρέπει να δέχονται πρωτεϊνική διατροφή-γύρης.
Ν. Δέν φτιάχνουμε ζαχαροζύμαρα με μέλι που προέρχεται απο ύποπτα μελίσσια. Δεν χρησιμοποιούμε ξένα μέλια αμφιβόλου ποιότητος και μικροβιακού φορτίου.
Ξ. Δεν τροφοδοτούμε σε μαζικούς τροφοδότες, η κάθε κυψέλη να έχει το δικό της τροφοδότη.
Ο. Οι μέλισσες να έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό.
Π. Δέν αφήνουμε μή ώριμα μέλια που έχουν υγρασία για ξεχειμώνιασμα.
Για την θεραπεία της Νοζεμίασης:
1. Δεν υπάρχουν εγκεκριμένα χημικά φάρμακα για την αντιμετώπιση της.
2. Αποτελεσματικό φάρμακο είναι μόνο το fumidil.
Με δραστική ουσία την fumagilin.
Μπορεί ο μελισσοκόμος να το προμηθευτεί από την εταιρεία μόνο με επίσημη διαπίστωση από το μικροβιολογικό κρατικό εργαστήριο στο οποίο υπάγεται η τοποθεσία του προσβεβλημένου μελισσοκομείου.
3. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί μικρή προσβολή, κάνουμε χρήση θυμόλης όπως περιγράψαμε πιο πάνω, 1gr θυμόλη σε 15 λίτρα σιροπιού και τροφοδοτούμε διεγερτικά.
4. Αφού έχουμε στείλει δείγματα μελισσών για διάγνωση σε κάποιο ειδικό εργαστήριο, αν το πρόβλημα μας είναι μεγάλο σε έκταση και κινδυνεύουμε με οικονομική ζημιά, μπορείτε να μας αποστείλετε ή να προσκομίσερε δείγματα ύποπτων μελισσών και το εργαστήριο μας θα διενεργήσει
την εξέταση δωρεάν
5. Δείγμα μελισσών για εξέταση:
Για τη σίγουρη και έγκυρη διάγνωση, απαιτούνται 60 μέλισσες από την είσοδο νεκρές ή συλλέκτριες ή από το εσωτερικό της κυψέλης 10 μέλισσες από κάθε πλαίσιο. Καλύτερα είναι αυτές που σέρνονται και αυτές από το εσωτερικό της κυψέλης.
Οι φωτογραφίες είναι. Από εργαστηριακή εξέταση δειγμάτων μελισσοκόμων στο εργαστήριο μας.
Οι εικόνες αυτές είναι από μικροσκόπιο εξετάσεις σε δείγματα μελισσοκόμων της περιοχής χωρίς αμοιβή εντελώς δωρεάν.
Γιάννης Μπατσής
Δάσκαλος μελισσοκόμων