Η παραδοσιακή μελισσοκομία στο Στανό Χαλκιδικής

Τα κοφίνια Παλιότερα που δεν υπήρχαν κυψέλες, οι μελισσοκόμοι κατασκεύαζαν κοφίνια. Σήμερα λίγοι τα χρησιμοποιούν , ενώ ακόμα πιο λίγοι είναι αυτοί που κατασκευάζουν. Στο χωριό μας κατασκευάζει κοφίνια μόνο ο κ. Γεώργιος Χαλκιάς, τέχνη που έμαθε από παλιότερους μελισσοκόμους του χωριού. Ο κ. Γιώργος, με μεγάλη προθυμία, κουβάλησε τον απαραίτητο εξοπλισμό στην αυλή του σχολείου,  για να μας δείξει τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται τα κοφίνια. Πρώτα γίνεται ο σκελετός, ο οποίος αποτελείται από 12 βέργες λυγαριάς, τα «στημονάρια». Αυτές οι βέργες δένονται γερά και σχηματίζουν μια προεξοχή στην οροφή του κοφινιού, που την ονομάζουν «κτουκ».  Τις 12 βέργες τις τοποθετούμε στο έδαφος και τις ανοίγουνε ώστε να σχηματιστεί ένα αστέρι. Στη συνέχεια παίρνουμε τρεις βέργες από ένα αναρριχόμενο φυτό, τη «σκρέπα», και αρχίζουμε το πλέξιμο της οροφής. Μόλις γίνει η οροφή περίπου 30 εκατοστά, τότε λυγίζουμε τα «στημονάρια» και τα τοποθετούμε σε έναν οδηγό από σύρμα με την ίδια διάμετρο και συνεχίζουμε το πλέξιμο για 5 εκατοστά ακόμα.

Τότε σταματούμε το πλέξιμο με «σκρέπες» και συνεχίζουμε με σχισμένα καλάμια για 20 περίπου εκατοστά. Μετά πλέκουμε για λίγο με σχισμένες βέργες λυγαριάς, κάνουμε δηλαδή ένα ζωνάρι, για να είναι πιο ανθεκτικό. Συνεχίζουμε πάλι με καλάμια για 20 εκατοστά και μετά πλέκουμε άλλο ένα ζωνάρι,  το «μελίγγι», με βέργες λυγαριάς.                  Τώρα είμαστε έτοιμοι να τοποθετήσουμε τα έξι πόδια, τις «κλούτσες». Αυτά είναι ξύλινα και σφηνώνονται ανάμεσα στο πλέξιμο. Στη συνέχεια κάνουμε ένα μείγμα από βουνιές (κόπρανα αγελάδας), στάχτη και νερό και μ’ αυτό αλείφουμε το κοφίνι, δύο «χέρια», για μόνωση και προστασία από το σαράκι. Τις κηρήθρες μέσα στο κοφίνι τις στηρίζουμε με κάτι ξύλινες βελόνες, τις «τσίτες» , με τι οποίες τρυπούμε το κοφίνι πέρα ως πέρα. Πάνω στα κοφίνια, για να προστατεύονται από τον ήλιο και τη βροχή,  τοποθετούσαν παλιότερα κλαδιά φτέρης και χώμα. Η μεταφορά των κοφινιών γινόταν με ζώα. Πρώτα έκλειναν το κάτω μέρος με τσουβάλια, τα έδεναν γερά να μη φύγουν οι μέλισσες και στη συνέχεια τα φόρτωναν. Σε κάθε ζώο έβαζαν μέχρι και 12 κοφίνια. Πώς όμως έβγαζαν το μέλι από τα κοφίνια χωρίς τις σημερινές μηχανές; Αφού έβγαζαν τις «τσίτες», με τις οποίες ήταν στερεωμένες οι κηρήθρες, τις έπαιρναν και τις έβαζαν σ’ ένα καζάνι να ζεσταθούν και να μαλακώσουν. Ύστερα τις έστυβαν με τα χέρια και έσταζε το μέλι.

Πώς χωρίζουμε ένα μελίσσι Όταν ένα μελίσσι αναπτυχθεί καλά, τότε ο μελισσοκόμος το χωρίζει. Δηλαδή από ένα μελίσσι κάνει δύο. Στις κυψέλες η διαδικασία είναι πιο εύκολη απ’ ότι στα κοφίνια. Βγάζει τα τελάρα και ψάχνει με προσοχή τη βασίλισσα. Μόλις τη βρει, τη βάζει σε μια άλλη κυψέλη μαζί με τις μισές μέλισσες και απομακρύνει την κυψέλη, ώστε να μην μπορούν να επιστρέψουν πίσω. Το παλιό μελίσσι που έμεινε χωρίς βασίλισσα, θα αναγκαστεί να βγάλει καινούρια. Στα κοφίνια όμως, η διαδικασία του χωρίσματος είναι εντυπωσιακή. Την Τετάρτη, 25 Απριλίου, πήγαμε σε μια τοποθεσία λίγο πιο έξω από το χωριό, όπου ο κ. Γεώργιος Χαλκιάς έχει τα μελίσσια του και μας έδειξε πώς γίνεται το χώρισμα. Στην αρχή παίρνουμε ένα άδειο κοφίνι και το τοποθετούμε πλαγιαστά πάνω σε μια βάση. Μετά παίρνουμε το κοφίνι, που θέλουμε  να χωρίσουμε, και το βάζουμε ανάποδα ακριβώς από κάτω. Ανάμεσα στα δυο κοφίνια απλώνουμε ένα πανί, για να μπορούν να περάσουν οι μέλισσες από το ένα κοφίνι στο άλλο. Με το καπνιστήρι, καπνίζουμε τις μέλισσες, για να ηρεμήσουν.  Τότε με κάποιο αντικείμενο χτυπούμε ελαφρά στα πλαϊνά το γεμάτο κοφίνι και οι μέλισσες αρχίζουν να ανεβαίνουν προς τα πάνω. Αυτή η διαδικασία λέγεται «σαλάγισμα». Καθώς προχωρούν   οι μέλισσες, προσέχουμε να εντοπίσουμε τη βασίλισσα.

Μόλις τη βρούμε, τη βάζουμε μέσα σ’ ένα μικρό κουτάκι με τρυπούλες, για να μπορούν να τη βλέπουν οι μέλισσες, και το τοποθετούμε μέσα στο άδειο κοφίνι. Οι μέλισσες τότε φεύγουν από το γεμάτο κοφίνι και πηγαίνουν στο άδειο, να βρουν τη βασίλισσά τους. Όταν  φύγουν οι μισές περίπου μέλισσες, βγάζουμε μερικές κηρήθρες από το γεμάτο και τις στερεώνουμε στο άδειο και με ένα πανί κλείνουμε το κοφίνι, που έχει τη βασίλισσα. Αυτό το κοφίνι , όπως και στις κυψέλες, το απομακρύνουμε περίπου 5 χιλιόμετρα,  για να μην μπορούν να επιστρέψουν οι μέλισσες στο παλιό κοφίνι, το οποίο θα αναγκαστεί να βγάλει καινούρια βασίλισσα.

ΠΗΓΗ
http://dim-stanou.chal.sch.gr/

MELISSOCOSMOS ελάτε να γνωρίσουμε τον μαγικό κόσμο των μελισσών