Πρόπολη - η κόλλα των μελισσών

Η προπολη, (η λεγόμενη και κόλλα των μελισσών) ειναι ενα απο τα σημαντικότερα προιόντα της κυψέλης.
Ειναι ενα φυσικό κολλώδες προιόν της κυψελης που συλλεγεται απο τμήματα φυτων απο τις ιδιες τις μελισσες: κλαδιά,λουλούδια, κορμός και αλλα απο λεύκες, βελανιδιές, πεύκα,ιτιες, σημύδες, καστανιές, έλατα, και αλλα.
Γενικά λοιπόν η προπολη ειναι ενα μειγμα ουσιων που συλλέγουμε απο την κυψελη μας,εχει εντονη χαρακτηριστική μυρωδιά και γεύση.
Ειναι λιπόφιλη,με κιτρινο-καφέ προς σκουρο καφέ χρώμα ή σπανιότερα πρασινωπή.
Οι μέλισσες την χρησιμοποιούν σε ενα λεπτό στρώμα ή στα εσωτερικα τειχώματα της κυψέλης ή αλλες κοιλότητες οπου κατοικούν.
Χρησιμοποιείται για να καλύψει τρυπες και ρωγμές, να επισκευάσει κερήθρες να διαγραμμίσει τα ορια της κυψέλης και να κάνει την θύρα εισόδου ευκολότερη στην αμυνα.
Ορισμένα κελιά καλύπτονται επισης απο προπολη.
Η προπολη επισης χρησιμοποιείται ως ουσία μουμιοποίησης για τους νεκρους και ανεπιθύμητους εισβολής της κυψέλης, τους οποίους οι μέλισσες εχουν σκοτώσει αλλα δεν μπορούν να μεταφέρουν εκτος κυψέλης(πεταλούδες, σφήκες)


Η προπολη συλλέγεται με πολλους και διαφορετικούς τρόπους, με χαρακτηριστικότερο τον παραδοσιακό τροπο, ξινοντας τα πλαισια και τα τοιχώματα της κυψέλης,που ωστόσο δεν ειναι αρκετα αποδοτικός ή καθαρός απο θεμα ποσοτητας και ποιότητας.
Γενικά η προπολη μπορεί να συλλεχθει ξυνοντας οποιοδήποτε σχεδον σημείο της κυψέλης, ξεκινώντας απο την κορυφή των πλαισίων και φτανοντας στις βασεις των τειχωματων.
Ομως πλέον οι επαγγελματίες μελισσοκόμοι χρησιμοποιόυν μια μεθοδο με σιτες-διχτυ ή πλαστικούς κυκλους στο καπάκι της κυψέλης για να συλλέξουν την προπολη.

Η μέση συλλεγόμενη ποσότητα αν κυψέλη εχει καταγραφεί απο 10 ως 300gr ανα ετος. Η παραγωγή προπολης εξαρταται απο τις μελισσες,το κλιμα τις ανθοφορίες και τη βλαστηση της περιοχής και φυσικά απο το μηχανισμο συλλογης της.
Συμφωνα με ερευνα που διεξηχθη πανω στην εμπορική εκμεταλευση της προπολης θα κινηθούμε στο αρθρο που ακολουθεί, και παντα στις κυψέλες Langstroth και στην ρατσα apis meliphera.

Η πρόπολη αντιμετωπίζεται αττό αρκετούς μελισσοκόμους ως ενόχληση.
Οι περισσότεροι όμως, έχουν αντιληφθεί ότι αποτελεί πηγή αύξησης του εισοδήματος τους.
Στο εξωτερικό οι μελισσοκόμοι όχι μόνο εμπορεύονται την ποσότητα πρόπολις που παινούν οι μέλισσες αλλά και έχουν κατασκευάσει ειδικές κατασκευές με τις οποίες αυξάνουν την παραγωγή. Το σύνολο των κατασκευών στηρίζεται σε ανοίγματα που δημιουργεί ο μελισσοκόμος σπιν κυψέλη και την υποχρεωτική συλλογή πρόπολης από τις μέλισσες με σκοπό να κλείσουν τα ανοίγματα αυτά για να απομονώσουν πιν φωλιά τους.

Για τη συλλογή της πρόπολης υπάρχει δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν και τα αδύνατα μελίσσια. Η συλλογή γίνεται μόνο σε ζεστό καιρό όταν αυτή είναι εύπλαστη γι αυτό είναι προτιμότερο η συλλογή να γίνεται το καλοκαίρι.
Μεταξύ των μελισσιών του ιδίου μελισσοκομείου παραπιρούνται μεγάλες διαφορές στην ποσότητα συλλογής και αυτό δίνε τη δυνατότητα στο μελισσοκόμο να επιλέξει τα μελίσσια εκείνα τα οποία θα χρησιμοποιήσει για τη συλλογή.

Η πιο παλιά και πλέον κουραστική μέθοδος συλλογής της πρόπολης, που χρησιμοποιείται όμως ακόμη και σήμερα, είναι η απόξεση μικρών κομματιών της κολλητικής αυτής ουσίας από οποιοδήποτε σημείο της κυψέλης.
Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται από μελισσοκόμους που μαζεύουν μικρή ποσότητα πρόπολης για δικιά τους χρήση.
Συνήθως το προϊόν που συλλέγεται με την μέθοδο αυτή δεν είναι καθαρό.

Για μεγάλη παραγωγή πρόπολης χρησιμοποιείται ειδικό πλαστικό ή μεταλλικό εύκαμπτο πλέγμα το οποίο τοποθετείται πάνω από τους κηρηθροφορείς.
Το πλέγμα μοιάζει με το βασιλικό διάφραγμα, έχει στενές ορθογώνιες τρύπες, που σε αντίθεση μ' εκείνες του διαφράγματος είναι πολύ μικρές για να χωρέσουν οι μέλισσες.
Τοποθετείται πάνω από τους κηρηθροφορείς και καλύπτεται μ' ένα κομμάτι πλαστικού ή υφάσματος. Μόλις οι μέλισσες κλείσουν με πρόπολη τα μικρά ανοίγματα, το πλέγμα αφαιρείται και τοποθετείται στο ψυγείο, όπου η πρόπολη σκληραίνει, γίνεται εύθραυστη και ξεκολλά εύκολα.
Έτσι με το πλέγμα λαμβάνεται καθαρή πρόπολη.
Μια παραλλαγή του τύπου αυτού είναι ένα ελαφρό και εύκαμπτο πλαστικό δίχτυ που χρησιμοποιείται στην Κούβα, Πολωνία και Γιουγκοσλαβία.
Το δίχτυ αυτό τοποθετείται στην κορυφή των πλαισίων που καλύπτεται με ύφασμα ή πλαστικό. Πιθανό μειονέκτημα ο μεγάλος χρόνος που απαιτεί για να γεμίσει και η μικρή ποσότητα παραγωγής. Πλεονέκτημα της ελαστικής πλαστικής σχάρας είναι η καθαρότητα της πρόπολης.

Ας αρχίσουμε λοιπον...

Εκτός από τα διάφορα πλέγματα υπάρχουν και ξύλινες ή πλαστικές παγίδες συλλογής της πρόπολης. Η περισσότερο διαδεδομένη παγίδα στην Αμερική είναι μια ξύλινη κατασκευή με πλάτος 8,9 cm και μήκος όσο και το μήκος της κυψέλης.
Η παγίδα αυτή έχει 8 επιμήκη σχισμές, τοποθετείται με βίδες στη πλευρά του γονοθαλάμου, σε κυψέλη που προηγούμενα αφαιρέθηκε το αντίστοιχο κομμάτι ξύλου.
Η παγίδα αυπι γεμίζει σε χρονικό διάστημα 2 εβδομάδων περίπου και η απόδοση της είναι από 15 έως 20 γραμμάρια όταν γεμίσουν όλες οι σχισμές.
Μειονεκτήματα της παγίδας αυπις είναι η ανάμιξη της πρόπολης με τεμαχίδια από ξύλο και η αναγκαστική κοπή μέρους της κυψέλης για την τοποθέτηση της παγίδας.
Το μειονέκτημα της ακάθαρτης πρόπολης αντιμετωπίστηκε πρόσφατα με τη χρησιμοποίηση πλαστικών αντί ξύλινων παγίδων

Στην αγορά σήμερα υπάρχει πληθώρα από κατασκευές που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή της πρόπολης. Ο μελισσοκόμος θα πρέπει να έχει υπόψη του τους εξής γενικούς κανόνες:

1. Οι πλαστικές παγίδες είναι καλύτερες, γιατί είναι εύκαμπτες και μπορούν να τοποθετηθούν στο ψυγείο. Το υλικό κατασκευή τους δεν πρέπει να αφήνει υπολείμματα στην πρόπολη.

2. Η ξύλινη παγίδα πρόπολης είναι αρκετά σκληρή με αποτέλεσμα ακίδες από ξύλο να ενσωματώνονται στην πρόπολη.

3. Δεν πρέπει στις παγίδες να χρησιμοποιείται λαδομπογιά γιατί οι μέλισσες αναμιγνύουν την πρόπολη μ' αυτή.

4. Η παγίδα να τοποθετείται προς την βορεινή πλευρά της κυψέλης

5. Η παγίδα πρέπει να εφαρμόζει ακριβώς στην κυψέλη ώστε οι μέλισσες να μην την χρησιμοποιούν σαν πέρασμα.

Μετά τη συλλογή της η πρόπολη πλάθεται σε μικρές μπάλες και φυλάσσεται σε νάιλον σακούλες σε σκοτεινό μέρος.
Κατ' αυτό τον τρόπο η πρόπολη διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να χάσει τις θεραπευτικές της ιδιότητες.
Η συνολική ποσότητα πρόπολης σε μία κυψέλη κυμαίνεται μεταξύ 150 και 300 γραμμαρίων

Τα στοιχεία του πειράματος:

Το πείραμα διεξηχθη πριν λιγα χρόνια και συμμετείχαν 24μελισσια της ιταλικής ρατσας Apis mellifera ligustica για 12 μηνες,απο Σεπτεμβρη ως Αυγουστο. Οι επιλεγμένες αποικίες μελισσών ειχαν στην "ηγεσία" βασίλισσες 2 ετών και περίπου 5-6πλαίσια γονου, 2-3πλαισια μελιου, 2 πλαισια με γύρη και πληθυσμο περίπου 8 πλαισιων. Κανένας ειδικός χειρισμός δεν εγινε στα μελισσια αυτα.

Η μια τοποθεσια που επιλεχθηκε για το πειραμα ειχε πολλες βελανιδιές και η αλλη πολλα πευκα.

Οι κυψέλες τροποποιήθηκαν ως εξής:

1.αφαιρεθηκε η κατακορυφη ξυλινη επιφανεια στις πλαινές πλευρές και αντικαταστάθηκε με αλουμινένιο φυλλο το οποιο ειχε κενά πλατους 1cm και ενδιάμεσο φυλλο 0.4cm

2.Η πισω πλευρα δεχθηκε την ιδια τροποποίηση.

3.Στην πανω πλευρα της κυψέλης τοποθετήθηκε σιτα με τρυπες 3Χ3mm.

4.Μερικές κυψέλες δεν δεχθηκαν τροποποίηση.

Η ποσότητα της προπολης μετρηθηκε σε μηνιαία βαση.

Η προπολη συλλεχθηκε απο τις 3πλευρές της κυψέλης, απο την πλαστική σιτα στην κορυφή και τις μη τροποποιημένες κυψέλες.Επισης συλλεχθηκε οση προπολη βρεθηκε μεσα στις κυψελες με ενα απλο μαχαιρι.

Για να αφαιρεθεί η προπολη ευκολοτερα τα αλουμινένια φυλλα μπηκαν στο ψυγειο στους -20o για 2μερες.

Οι κυψέλες χωρίστηκαν ως εξης: 3 κυψέλες για καθε μια απο τις 4μεθόδους, στις 2 τοποθεσίες.

Η ωρα των αποτελεσμάτων:

Τη μεγαλύτερη σοδειά προπολης εδωσε η τοποθεσία 2, με τις πλαινες αλουμινένιες τροποποιήσεις τον Αυγουστο, και η τοποθεσία 1 με τα ιδια ακριβώς χαρακτηριστικά,

με 15.77 και 15.63gr προπολης αντιστοιχα.

Τη μικρότερη ποσότητα εδωσε η τοποθεσία 2 στην κυψέλη χωρίς τροποποίηση το μηνα Δεκέμβρη. Ωστόσο ειναι σημαντικό να αναφέρουμε οτι υπήρξε σταδιακή μείωση των ποσοτήτων απο το Σεπτέμβρη προς το Δεκέμβρη για ολες τις μεθόδους.
 Στη συνέχεια παρατηρήθηκε σταδιακή αυξηση ως τον Απρίλιο και μετα ραγδαία αυξηση ως τον Αυγουστο.

Ενα προς ενα:

Η επιδραση της καθε μεθόδου κατα τη διαρκεια των μηνων οδηγησε στα εξης συμπεράσματα και γραφήματα.

Η μεθοδος με τα πλαινα αλουμινόφυλλα εδωσε μεση μηνιαία παραγωγη 14.94gr και ειναι αισθητά καλυτερη απο τις υπολοιπες. Το μικρότερο ποσο εδωσε η μεθοδος χωρίς τροποποίηση το μηνα δεκεμβρη με μολις 3.35gr.

https://www.ellinikomeli.gr/ για τους αναγνωστες του M E L I S S O C O S M O S